Ilu z Was oddało fretkę w dobre ręce weterynarza, a już nie miało szczęścia na wymizianie swojego ogona, gdyż nie obudził się z narkozy?… Z moich obserwacji wychodzi, że ZBYT wielu… ;-|

Niestety śmiertelność małych ssaków, takich jak fretki, spowodowana znieczuleniem ogólnym jest dużo wyższa niż u kotów i psów…

Przyczyny

  • brak dostatecznej wiedzy na temat fretek ze strony weterynarzy (fretka jest nadal zwierzakiem, wręcz „egzotycznym” w gabinetach weterynaryjnych)
  • małe doświadczenie dotyczące szczegółów znieczulenia oraz zabiegów chirurgicznych
  • bardzo ciężki stan fretki przed znieczuleniem

Jak można zminimalizować śmiertelność?

Bardzo istotna jest szybkość reakcji na każdy stan chorobowy fretki:

  • ciągła i wnikliwa obserwacja swojej fretki – każde, nawet najmniejsze odchylenie w zachowaniu od standardowego powinno być „czerwoną lampką” dla opiekuna – ale bez paniki!… ;-)
  • w każdym niepokojącym przypadku, należy natychmiast udać się do lekarza weterynarii – im szybciej fretka trafi w ręce specjalisty, tym większe szanse ma na wyzdrowienie

Przed każdą operacją:

  • lekarz weterynarii powinien dokładnie zbadać fretkę, a szczególnie układ krążenia i oddechowy

oraz

  • powinien dokładnie zważyć fretkę

ponadto

  • może być wskazane pobranie krwi, w celu dokonania oceny hematologicznej i funkcji wątroby oraz nerek
  • należy ograniczyć stres
  • wskazane zastosowanie głodówki (maksymalnie 6 godzinnej)
  • fretka musi mieć nieograniczony dostęp do wody

Każde odstępstwo od normy, wykazane w trzech pierwszych pozycjach, może ograniczać dostawę tlenu do tkanek, a w tym przypadku należy zastanowić się nad odłożeniem operacji, aż do uzyskania poprawy, zwłaszcza gdy nie jest bardzo pilna…

Stres transportowy i nieumiejętne manipulowanie przed znieczuleniem powoduje u fretek znaczny wzrost katecholamin we krwi, których efektem jest: podniesienie ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, a także podniesienie poziomu glukozy we krwi… To spowoduje zwiększenie „mocy” samego znieczulenia, a to z kolei nasili jego działanie uboczne i fretki będą bardziej narażone na wystąpienie zagrażających życiu niemiarowości w czasie operacji… W takiej sytuacji może być konieczne podanie leków sedacyjnych i zawsze odpowiednie traktowanie…

U fretek łatwo wywołać wymioty, tak więc przed znieczuleniem nie powinny spożywać posiłków, ale ze względu na krótki pasaż jelitowy, głodówka nie powinna być dłuższa niż 6 godzin… Dłuższy czas może powodować hipoglikemię, zwiększając ryzyko związane ze znieczuleniem…  Wodę możemy podawać przez cały czas, aż do chwili tuż przed znieczuleniem…

Premedykacja

W celu uspokojenia fretki i zmniejszenia jej niepokoju można pomyśleć o premedykacji, która pozwoli zmniejszyć dawkę znieczulenia, to ułatwi jego indukcję oraz będzie skutecznie zwalczać ból pooperacyjny, przyspieszy (ułatwi) także wybudzenie i zmniejszy sekrecję oskrzelową… W zależności od zakresu operacji i temperamentu fretki podaje się kombinację leków sedacyjnych z lub bez leków przeciwbólowych i przeciwsekrecyjnych, np.:

  • krótkie niebolesne zabiegi, typu RTG – premedykacja z użyciem diazepamu
  • większe operacje chirurgiczne, typu owariohisterektomia samicy (sterylizacja/kastracja) –  kombinacja leku sedacyjnego, przeciwbólowego i przeciwsekrecyjnego

Leki przeciwsekrecyjne podaje się przed znieczuleniem ogólnym, gdyż drogi oddechowe u fretki są bardzo małe i łatwo ulegają zablokowaniu przez śluz…

Leki sedacyjne i do premedykacji dla fretek

Lp. Nazwa leku Dawka Uwagi
1 KETAMINA 10-20 mg/kg i.m sedacja
2 KETAMINA 20-30 mg/kg i.m. słabo zwiotcza mięśnie, jeżeli stosowana jest sama
3 KETAMINA/DIAZEPAM 10-30/2-3 mg/kg i.m. –
4 KETAMINA/KSYLAZINE 10-30/1-4 mg/kg i.m. –
5 MIDAZOLAM 0,1-0,5 mg/kg i.m.  –
6 MIDAZOLAM
z KETAMINĄ
 …..0,2 mg/kg
z 10,0 mg/kg
 oba leki zmieszać w jednej strzykawce i podawać i.m.
dobra, krótkookresowa sedacja z uspokojeniem,
umożliwiającym wykonanie mniejszych zabiegów,
np. badanie RTG
7
 MEDETOMIDYNA  100 ug/kg i.v.,
i.m. lub s.c.
 można odwrócić działanie atipamezolem
przydatna przy mniejszych, niebolesnych zabiegach lub premedykacji
8
 DIAZEPAM  1-2 mg/kg i.m, i.v.
 zmniejsza niepokój i powoduje relaksację
9
 KSYLAZYNA 1,0 mg/kg i.v.,
i.m. lub s.c.
 działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi)
10
 ACEPROMAZYNA 0,2-0,5 mg/kg s.c.
lub i.m.
 działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi)
11 FENTANYL /
FLUANIZON
 0,5 ml/kg i.m.
 neuroleptanalgezja (skojarzone działanie środka neuroleptycznego
i analgetycznego powodujące pełną bezbolesność przy zachowaniu
świadomości chorego) ze słabym zwiotczeniem mięśni
12 ATROPINA 0,05 mg/kg s.c.
 zmniejsza sekrecję w drogach oddechowych
13 TELAZOL 22 mg/kg i.m. –

 

Metody znieczulenia ogólnego

Po lub bez premedykacji fretki można jej podać znieczulenie ogólne dożylnie do żyły odpromieniowej na przedniej łapce…

Alternatywnie, można podać domięśniowe preparaty iniekcyjne w dawce dostosowanej do wagi ciała fretki, ale również do pory roku (zimowe zapasy tłuszczowe wymagają relatywnego zwiększenia dawki leku znieczulającego)…

Lotne środki znieczulające służą zarówno do indukcji znieczulenia (izofluran lub halotan) jak i jego podtrzymania – można je zastosować po uprzedniej indukcji iniekcyjnej przy użyciu maski lub komory… Podtrzymanie znieczulenia za pomocą układu o małej oporności (rurka T) i maski… Można dodawać do wdychanego gazu podtlenek azotu (60:40 lub 50:50 z tlenem) w celu pogłębienia znieczulenia… Przy długich zabiegach wskazana jest intubacja dotchawicza (2,5-4mm) przy użyciu zmodyfikowanego cewnika moczowego jeśli rurka pediatryczna ET byłaby za duża…

Zalecana metoda znieczulenia ogólnego u fretek obejmuje użycie medetomidyny z ketaminą do indukcji i przejście na izufloran z tlenem i podtlenkiem azotu jako znieczulenie podtrzymujące, a działanie medetomidyny odwracamy podając atipamezol…

Leki do znieczulenia ogólnego

Lp. Nazwa leku Dawka Uwagi
1  MEDETOMIDYNA
z KETAMINĄ
 …..100-120 μg/kg
z 8-10 mg/kg
 oba leki zmieszać w jednej strzykawce i podawać i.m.
znieczulenie chirurgiczne po 20-30 minutach
można odwrócić atipamezolem – 0,25-0,5 mg/kg i.m.
u ciężarnych samic może wywołać poronienie
2
 KSYLAZYNA
z KETAMINĄ		 1-4 mg/kg
z 25 mg/kg i.m.
 j.w. ale powoduje większą depresję oddechową
3
 ALFAKSALON /
ALFADOLON
 12 mg/kg i.v.
10-15 mg/kg i.m.
 krótki okres znieczulenia z dobrym zwiotczeniem
pewnego stopnia depresja oddechowa
zwiększone dawki 6-8 mg/kg i.v. do przedłużenia znieczulenia
4
 KETAMINA
z DIAZEPAMEM
 25 mg/kg
z 2 mg/kg i.m.
 znieczulenie chirurgiczne przez około 30 minut
mniejsza depresja oddechowa niż przy α2agonistach
5
 KETAMINA
z ACEPROMAZYNĄ
 25 mg/kg
z 0,25 mg/kg i.m.
 j.w.
6
 PROPOFOL 10 mg/kg i.v.
 może być stosowany do pełnego znieczulenia dożylnego

 

Gazy znieczulające dla fretek

p. Nazwa gazu Stężenie indukcyjne
 Stężenie podtrzymujące
1  IZOFLURAN
 3-4%
 1,5-3%
2
 HALOTAN 2-4%
 0,8-2%

 

Uwagi

W czasie znieczulenia ogólnego należy:

  • monitorować funkcje życiowe
  • co kilka minut sprawdzać oddychanie i układ krążenia
  • podawać tlen, gdyż użyte anestetyki mogą powodować depresję oddechową (szczególnie fretki w złym stanie zdrowotnym)
  • kontrolować ciepłotę ciała
  • kontrolować skuteczność znieczulenia (brak odruchów somatycznych, typu odruch cofania kończyny oraz przez ocenę tonus mięśni i obserwację zmian w częstotliwości uderzeń serca i oddechów w reakcji na operację)

Powikłania

  • niewydolność oddechowa (najczęściej występująca)
  • hipotermia (wychłodzenie ze względu na szybki metabolizm i wysoki stosunek powierzchni ciała do objętości)

Opieka pooperacyjna

Po zakończeniu operacji ważne jest:

  • dalsze monitorowanie funkcji życiowych
  • utrzymywanie właściwej temperatury ciała
  • odpowiednie nawodnienie (75-100 ml/kg), aby przeciwdziałać odwodnieniu i hipowolemii (zła praca układu sercowo-naczyniowego), z uwzględnieniem utraty krwi lub płynów podczas operacji i poprzednie odwodnienie oraz straty spowodowane torsjami – kroplówki dożylne, do żyły odpromieniowej lub odpiszczelowej bocznej… po obliczeniu deficytu płynów, należy podawać podgrzany roztwór soli fizjologicznej w formie powolnej, dożylnej infuzji lub podskórnych iniekcji w kilku różnych miejscach, by nie obciążyć nadmiernie płuc
  • monitorowanie PCV i ewentualna transfuzja krwi, gdy jest poniżej 12-15% (rokowania bardzo ostrożne)
  • zwalczanie bólu przed jego wystąpieniem – leki przeciwbólowe można podać jako część składową preparatów premedykacyjnych lub po operacji, ale przed odzyskaniem świadomości – przy jednoczesnej ocenie natężenia bólu przed i po podaniu leków przeciwbólowych
  • kontrola łaknienia, fretki bez apetytu należy karmić ręcznie – wskazana dieta wysokoenergetyczna i lekkostrawna lub specjalityczna, oparta na mięsie np. domowe, tłuste zupki gerberki (patrz przygotowanie i serwowanie gerberka) z dodatkiem Hills a/d, żółtka i masła, 2-5ml / 3-4 razy dziennie lub wg apetytu fretki, Nutri-plus gel Virbac (dla fretek bez apetytu) lub innych karm dla rekonwalescentów (Ważne!: fretki muszą być zaznajomione z ich smakiem, w innym przypadku tak drastyczna zmiana diety może być tragiczna w skutkach – śmierć z wycieńczenia i głodu!)

Leki przeciwbólowe dla fretek

Lp. Nazwa leku Dawka Uwagi
1  BUPRENORFINA
 …..0,05 mg/kg s.c. lub i.m.
 działa do 12 godzin
2
 BUTORFANOL 0,25 mg/kg s.c.
 –
3
 FLUNIKSYNA
 0,5-2,0 mg/kg s.c.
 –
4
 KETOPROFEN 2,0 mg/kg s.c.
 podawać raz dziennie
5
 ASPIRYNA 200 mg/kg p.o.
 z uwagi na długi czas działania jest rzadko stosowana – można przedawkować

 

Jeżeli fretka jest w bardzo ciężkim stanie, krew i płyny można podawać bezpośrednio do szpiku kostnego…
Jeżeli fretka wymaga długoterminowej terapii antybiotykowej, należy podawać je podskórnie lub doustnie, a nie domięśniowo ze względu na ich małą masę…

…

Uwaga!

Każda z książek lub każdy z artykułów, wykorzystany do opracowania niniejszego tematu, został opublikowany jakiś czas temu, w związku z powyższym niektóre metody leczenia i leki mogą być nieaktualne (wycofane z obrotu lub nigdy nie dopuszczone do obrotu w Polsce), ale Wasz lekarz weterynarii na pewno będzie wiedział czym można je zastąpić.

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami. Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu. Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

by: Ana

foto:
1) ferretta.pl
Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych • © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów 

literatura:
[1] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[2] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[3] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000, 2007
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992, 2001
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Ferret Medicine”, Joerg Mayer DVM, Gretchen Kaufman DVM, Cummings School of Veterinary Medicine at Tufts University, 2009

…