Zapalenie gruczołu mlekowego

Choroby gruczołu sutkowego

Choroby gruczołu sutkowego u samic, a w szczególności procesy o charakterze mastitis, stanowią istotny problem nie tylko w odniesieniu do zdrowotności samicy, ale również ze względu na zdrowie i prawidłowy rozwój szczeniąt… Choroba matki objawia się zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego szczeniąt oraz spadkiem dobowych przyrostów ich masy ciała, w skrajnych przypadkach upadkiem całego miotu¹³…

Mastitis

Zapalenie sutka, stan zapalny gruczołu mlekowego (łac. mastitis) – jest to zakażenie o podłożu bakteryjnym:

• gronkowcami (staphylococcus)^{14, 15}
• paciorkowcami (streptococcus)¹⁶ 
• e.coli (Escherichia coli)¹⁷
• i innymi pałeczkami, występującymi osobno lub współistniejącymi

Zakażenie często dotyka samice w okresie laktacji poporodowej (mastitis acuta) lub po ciąży urojonej (mastitis chronica) i może przybierać postać:

• ostrą (kliniczną), pojawiającą się często zaraz po porodzie, albo w szczycie laktacji, gdy młode mają 3 tygodnie i występuje duże obciążenie samicy
• podostrą (podkliniczną) 
• lub przewlekłą (chroniczną) 
• o charakterze ropnym, zgorzelinowym¹²
• lub nowotworowym¹³
• a także krwotoczno-martwiczą³

Choroba stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia zarówno matki, jak i jej potomstwa!… Zapalenie gruczołu sutkowego może obejmować jeden sutek (najczęściej), kilka lub jednostronnie całą listwę mleczną (rzadziej)… A do jego zakażenia dochodzi drogą:

• wstępującą (gruczoł)
• rzadziej zstępującą (naczyniami)
• hematogenną
• limfogenną 
• lub przez uszkodzoną skórę (urazy spowodowane przez ostre pazury i zęby szczeniąt)

Czynniki wpływające

• w okresie poporodowym mamy do czynienia z procesem inwolucji i oczyszczania się macicy z wód płodowych, tak więc zwiększona możliwość kontaktu tylnych sutków z tą wydzieliną może być czynnikiem predysponującym je do zakażeń
• bakterie przenikające przez mikroskopijne uszkodzenia skóry spowodowane przez ssące maluchy
• zakażenie pałeczkami w wyniku zanieczyszczenia kotnika lub całego środowiska kałem fretek
• jama ustna małych, ssących fretek może być źródłem zakażenia sąsiednich gruczołów i innych samic pełniących rolę mamek
• obserwuje się również zakażenia mikroorganizmami S. hominis, co może wynikać z faktu, że zwierzęta jako towarzyszące człowiekowi są z nim w coraz bardziej ścisłym kontakcie 
• czynniki immunosupresyjne obniżające odporność ogólną lub miejscową, takie jak np. stres lub leki 
• czynniki chorobotwórcze 
• inne czynniki, jak np. uszkodzenia mechanicznych barier ochronnych organizmu 
• zapalenia o charakterze aseptycznym (brak odpowiedniej higieny i jałowości środowiska, pozbawionego drobnoustrojów chorobowych) 
• lub wirusy 

Rozpoznanie kliniczne

Gruczoł sutkowy dotknięty zapaleniem ostrym jest dość łatwo rozpoznawalny przez lekarza weterynarii:

• gruczoł staje się obrzmiały, gorący i bolesny, twardy oraz zaczerwieniony 
• lub blady do niebieskiego (z. zgorzelinowe) 
• krwawe wylewy obejmujące gruczoł lub/i przylegające tkanki
• gorączka
• anoreksja
• depresja 
• torsje 
• biegunka
• wyciek z nosa
• mleko może stać się szare, żółtawe, mętne, różowe, a nawet brązowe lub w postaci ropnej wydzieliny (z. ropne) lub śmierdzące (z. zgorzelinowe)
• pękające owrzodzenia
• ropiejące przetoki
• pęcherzyki gazu (z. zgorzelinowe) 
• może nastąpić całkowite zniszczenie sutka na skutek procesów demarkacyjnych i postępującego rozpadu tkanek 

Rozpoznanie podkliniczne

W przypadku zakażenia podostrego (podklinicznego) rozpoznanie choroby jest utrudnione, gdyż brak oznak zewnętrznych, wymienionych powyżej… Pierwszymi oznakami choroby mogą być:

• upadki szczeniąt 
• zespół słabego szczenięcia/syndrom toksycznego mleka (małe przyrosty wagowe) 

Weterynarz, aby zdiagnozować chorobę musi wykonać dodatkowe badania mleka:

• bakteriologiczne
• cytologiczne
• pomiar stężenia chlorków
• pomiar wartości pH
• pomiar stężenia haptoglobiny Hp (badanie uzupełniające)

Leczenie

W leczeniu Mastits bardzo ważne jest:

• ścisłe przestrzeganie higieny, żeby nie zakażać innych samic – należy zmieniać legowisko (lub ściółkę, jeżeli się ją stosuje) w miejscu oddawania kału i moczu dwa lub trzy razy dziennie, a klatkę czyścić i dezynfekować 
• pranie (sterylizowanie) kotnika po każdej zmianie, dwa lub trzy razy tygodniowo
• dokładne mycie rąk po każdym kontakcie z chorą samicą i jej miotem
• stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum, zgodnych z wynikami posiewu i antybiogramem
• theranekron
• propolis (bezalkoholowy)
• miejscowe okłady ocieplające/chłodzące
• podawanie samicy wysokoenergetycznej diety oraz dużej ilości płynów, witamin i innych, niezbędnych dodatków żywieniowych – często z palca, łyżeczki co 4-5 godzin
• pozostawienie młodych w celu opróżnienia wydzieliny z gruczołu mlekowego
• odsadzenie młodych (przy zapaleniu zgorzelinowym i ropnym, obejmującym dużo sutków)

Szczeniaki

Każda choroba sutków jest zagrożeniem życia dla samicy lub młodych i jest problematyczna dla hodowcy, który musi się nastawić na ewentualny odchów ręczny szczeniąt… Dokarmianie fretek nie jest łatwym zadaniem, aczkolwiek wykonalnym… W takim przypadku powinniśmy mieć przygotowane mleko zastępcze, jakościowo zbliżone do mleka matki oraz „baterię” witaminowo-mineralną dostosowaną do zapotrzebowania szkrabów… Dokarmianie lub karmienie powinno odbywać się co dwie godziny, aż do momentu gdy wagi maluchów ustabilizują się, a później wg wskazań odpowiednich dla ich wieku… Musimy mieć na to czas i dużo cierpliwości…

Z obserwacji wynika, iż w wyjątkowych przypadkach dobre rezultaty daje przyspieszenie podawania pokarmu stałego (mięso, żółtko, śmietana 36%, masło), które można rozpocząć około 10-12 doby życia szczeniaków…

Tak w przypadku preparatów mlekozastępczych jak i pokarmu stałego powinniśmy zwrócić uwagę na to, że maluchy mają:

• słabszą przyswajalność
• małą zdolność do trawienia skrobi (grozi biegunkami i szybkim odwodnieniem)
• zaburzenia trawienne (zakłócenia przebiegu wzrostu)
• słabo funkcjonujący układ odpornościowy

Dlatego posiłki powinny być świeże, wysokoenergetyczne z mięs o wysokim poziomie przyswajalności, np. króliki, krewetki, żabie udka, gołębie, przepiórki…

…

Uwaga!

Większość książek lub artykułów, wykorzystanych do opracowania niniejszego tematu, zostało opublikowanych jakiś czas temu, w związku z powyższym niektóre dane, metody leczenia i leki mogą być nieaktualne (wycofane z obrotu lub nigdy nie dopuszczone do obrotu w Polsce), ale Wasz lekarz weterynarii na pewno będzie wiedział czym można je zastąpić.

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami.

Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu.

Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

by: Ana na podstawie konsultacji z lekarzem weterynarii Panem P. Botko

foto:
1) ferretta.pl
© Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych • © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów 

literatura i linki:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Fretki – specyfika chowu pokojowego oraz najważniejsze problemy zdrowotne”, Dr Ewa Śmielewska-Łoś, lek. wet. Tomasz Piasecki, Magazyn Weterynaryjny vol. 11 nr 74/2002
[12] „Wybrane wskaźniki mleka i krwi suk ze zdrowym i chorym gruczołem sutkowym”, Michał Dzięcioł, Tadeusz Stefaniak, Jan Twardoń, Roland Kozdrowski, Medycyna Wet. 2006, 62(1)
[13] „Bakteryjne zapalenia gruczołu sutkowego…”, Tomasz Seweryn, Zdzisław Boryczko, Życie Weterynaryjne 2009, 84(2)
[14] pl.wikipedia.org/wiki/Gronkowce
[15] pl.wikipedia.org/wiki/Gronkowiec_z%C5%82ocisty
[16] pl.wikipedia.org/wiki/Paciorkowce
[17] pl.wikipedia.org/wiki/E.coli
[18] notatki.e-klasa.info/2008/09/26/mastitis-u-klaczy-suk-i-kotek/
[19] woju.webd.pl/podstrona/kastracja.htm
[20] przychodniaweterynaryjna.com/cgi-bin/moin.cgi/guzynowotworowe

…