Osteodystrofia

Osteodystrofia, z którą spotykamy się u fretek w okresie ich najintensywniejszego rozwoju, czyli od urodzenia (pokuszę się o stwierdzenie, że nawet wcześniej, już podczas życia płodowego) do 24 tygodnia życia, jest najprawdopodobniej wynikiem nieprawidłowego żywienia, a dokładniej wynikiem złego stosunku wapnia (Ca) do fosforu (P) oraz brakami/nadmiarami witaminy D3 i A w diecie tak samicy jak i młodych…

Nieprawidłowy stosunek w diecie powyższych elementów może objawić się m.in.:

• krzywicą (pogrubienie kończyn w okolicy chrząstek wzrostowych, przynasadowych lub na żebrach)
• bólem i utrudnionym poruszaniem się zwierzęcia, co jest wynikiem rozwoju zmian w kościach kręgosłupa i objawów neurologicznych (niedowłady, porażenia)
• wtórną, żywieniową nadczynnością przytarczyc, wynikającą z jednorodnego żywienia surowym mięsem: rybami, sercami, nerkami (które są bogate w fosfor, przez co organizm w celu wyrównania stosunku Ca:P we krwi, zaczyna pobierać Ca z kości – osłabiając je)

W naturze ta choroba jest prawie niespotykana…. Jest jakoby przypisana i często występuje u zwierząt żyjących w niewoli, których:

• dieta jest nieodpowiednio skompensowana i źle zbilansowana
• a warunki bytowe cechuje brak wystarczającego dostępu do naturalnych promieni słonecznych UV

Zmiany chorobowe pozostawione same sobie, nie leczone, nie ulęgną cofnięciu, a wręcz przeciwnie pogorszą się – fretka wtedy już do końca życia zostanie okaleczona lub zejdzie, gdy zmiany kostne będą zbyt duże, powodując ucisk na narządy wewnętrzne… ;-|

Wapń

Metabolizm wapnia i jego homeostaza jest kluczowym problem dla organizmu… Aż 99% wapnia ustroju zdeponowane jest w kościach, których jest on podstawowym budulcem (37% masy)… Wapń jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym i wydalany w kanalikach nerkowych… Zasadnicza role w utrzymaniu homeostazy wapnia odgrywa aktywny metabolit witaminy D – 1,25(OH2)D3… Jest on niezbędny do wchłaniania wapnia w jelitach oraz jego resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych… Homeostaza wapniowa kontrolowana jest hormonalnie…

Obniżenie poziomu wapnia w surowicy, np. mała podaż i/lub złe wchłanianie, powoduje wydzielanie przez przytarczyce parathormonu (PTH)… PTH uwalnia wapń z kości poprzez pobudzanie osteoklastów… Stymuluje również produkcje 1,25(OH2)D3 z jej substratów w nerkach i wątrobie; równocześnie zwiększa resorpcję zwrotną wapnia w nerkach…

Podwyższenie poziomu wapnia stymuluje komórki C tarczycy do produkcji kalcytoniny (KT)… KT działa bezpośrednio na komórki kostne; pobudza osteoblasty, paraliżuje osteoklasty… Powoduje zahamowanie wchłaniania wapnia z jelit oraz wzrost jego wydalania z moczem… Receptory KT znajdują się praktycznie we wszystkich tkankach… W układzie nerwowym KT stymuluje wydzielanie beta-endorfin, ma działanie przeciw bólowe, antydepresyjne, a także pobudza aktywność ruchową…

Zależnie od zaburzeń metabolicznych tkanki kostnej mogą powstawać następujące zespoły chorobowe:

• osteoporoza – przewaga niszczenia nad tworzeniem kości, zmniejszanie się masy kości beleczkowej i korowej bez zaburzenia ich mineralizacji
• osteomalacja – zahamowanie mineralizacji tworzonego przez osteoblasty osteoidu, np. brak wit. D – zespól złego wchłaniania
• osteoskleroza – nadmierna mineralizacja osteoidu
• osteodystrofia – ogniska zarówno osteoporozy jak i osteomalacji, np. osteodystrofia nerkowa¹⁾

Przyczyny

Jak już wspomniałam, choroba może być wynikiem jednego lub kilku wymienionych czynników:

• złym żywieniem, gdzie dieta zawiera zbyt małą ilość wapnia w odniesieniu do fosforu
• lub małą przyswajalnością wapnia ze strony organizmu spowodowaną:
  – brakiem witaminy D3, która bierze udział w jego przyswajaniu
  – oraz brakiem witaminy A
  – zaburzeniami wchłaniania (choroby jelit, układu pokarmowego) 
• lub z braku dostępu do promieni ultrafioletowych

Niektóre zwierzęta są bardziej podatne od innych na chorobę, zwłaszcza samice w ciąży, ponieważ ich organizm zużywa wtedy dużo składników mineralnych, w tym i wapna… Jeśli do tego zwierze jest przetrzymywane w pomieszczeniu, gdzie jest mały dostęp do promieni UV, to wtedy nie są aktywowane ProVitD3 i VitD3, a więc witaminy biorące udział w formowaniu wapna…

Objawy

Typowe objawy osteodystrofii:

• letarg
• niechęć do poruszania się, problemy z chodzeniem i bieganiem, brak kociego grzbietu
• bolesność kończyn i utrudnione poruszanie się zwierzęcia
• większa lub mniejsza kulawość
• zwiększona waga malucha ale ze słabymi, cienkimi łapami
• opuchlizna łap
• miękkie i bolące przy dotyku stawy
• rozjeżdżające się na boki łapki, brak ich kurczliwości pod brzuszkiem
• krzywizny kończyn i kręgosłupa
• karłowatość

Efekty

Choroba czyni duże spustoszenie w organizmie zwierzaka i w jej konsekwencji możemy spotkać się z poniższymi skutkami:

• kruchość kości, zwłaszcza kości długich ciała co może powodować samoistne złamania
• deformacje kości, co z kolei może także spowodować deformacje innych organów wewnętrznych
• deformacją kręgosłupa, szczęki, łap, ogona lub karku
• krzywica
• wtórną, żywieniową nadczynnością przytarczyc
• zmianami neurologicznymi (niedowład, porażenie)

Im dłużej nie leczona lub źle leczona, tym skutki mogą być bardziej fatalne i nieodwracalne – zła budowa kości, złamania i deformacje mogą doprowadzić do ogólnego ucisku i deformacji narządów wewnętrznych i osłabienia organizmu, a to z kolei może doprowadzić do osłabienia całego systemu immunologicznego i śmierci…

Terapia

Działania mogą mieć charakter zapobiegawczy lub korygujący…
Zapobiegawcze:

• odpowiednie żywienie samic ciężarnych, karmiących oraz maluchów – bogate w wapno i witaminy
• oraz odpowiedni dostęp do światła, promieni UV poprzez stworzenie warunków jak najbardziej zbliżonych do naturalnych

Korygujące:

• zmiany bytowe: odpowiednia dieta (odpowiednie proporcje białka i tłuszczu, wapnia i fosforu) i dostęp do naturalnego światła
• udanie się do weterynarza, który podejmie odpowiednie leczenie po wcześniejszym zdiagnozowaniu choroby: poda odpowiednie ilości wapnia oraz witamin biorąc pod uwagę wyniki krwi, kondycje fizyczną, wagę i wiek zwierzaka

Najczęściej występujące odmiany osteodystrofii:

• osteodystrofia tkankowa
• osteodystrofia hipertroficzna (przerostowa)
• hiperwitaminoza D
• osteochondroza

Osteodystrofia hipertroficzna (przerostowa)
Choroba ta ma następujące objawy:

• ospałość
• brak chęci ruchu
• obolałość zwłaszcza karku i klatki piersiowej
• podwyższona temperatura

Hiperwitaminoza D
Występuje u zwierząt, którym podaje się zbyt duże ilości oleju z wątroby dorsza lub innych integratorów witaminowych, zawierających witaminę D… Nadmiar witaminy D powoduje przewitaminizowanie co skutkuje:

• odwapnieniem kości
• hipercalcemią
• zwapnieniem nerek

Witamina D jest syntezowana na poziomie skórnym przez światło słoneczne, wiec nie należy dodawać do pożywienia zbyt wielu składników zawierających tą witaminę, zwłaszcza iż jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, czyli nie jest wydalana na zewnątrz, a jej nadmiar magazynuje się w organizmie…

Osteodystrofia tkankowa (pokarmowa)
W przypadku osteodystrofii występującej u maluchów mamy do czynienia z jej odmianą pokarmową… Powodem jej jest głownie nieodpowiednie wyżywienie, charakteryzujące się złym stosunkiem wapnia do fosforu, który prawidłowo powinien wynosić 1,5:1… Zwłaszcza dieta oparta na mięsie, gdzie stosunek wapna do fosforu wynosi 1:16 i więcej (wątróbka 1:35, nerki 1:22)… Jak widzimy wyraźnie zachwiane są proporcje Ca:P w takiej diecie… Aby nie dopuścić do braku wystarczających ilości tych składników we krwi, należy dietę mięsną uzupełniać minerałami i witaminami, zwłaszcza wapniem i witaminą D oraz A…

Aby zagwarantować normalne uwapnienie krwi, organizm zwierzęcia reaguje na niedobory wydzielając parahormon, który wywołuje nieodpowiednie przyswajanie wapna i demineralizacje kości, czego skutkiem będzie osteodystrofia…. W fazie bardziej rozwiniętej, następuje samoistne łamanie się kości nawet w wielu miejscach.^2-3)

Leczenie

To za duże słowo, bardziej pasuje w tym miejscu użycie sformułowania „zminimalizowanie skutków” i przywrócenie odpowiedniej gospodarki mineralno-witaminowej…

1. naświetlania:
   – w lato, gdy mamy naturalne słońce, wystawiamy maluchy na jego działanie (oczywiście nie narażamy ich na bezpośrednie i długotrwałe nasłonecznianie – wystarczy, że maluchy nie mają zacienionego pomieszczenia)
   – w zimie, gdy brak naturalnego słoneczka można zastosować LAMPĘ ZOO MED REPTISUN 5.0 UVB 26wn, która powinna być podwieszona w klatce, a jej światło powinno mieć możliwość padania na fretkę przez 8 godzin dziennie 
2. iniekcje z leku Ossein Pet Complex 50g firmy N.B.F. LANES – dziennie 0,1g na 1kg masy ciała przez okres 30-60 dni
3. ograniczenie ruchu na śliskich powierzchniach
4. dieta: natychmiast do mięsnej diety należy dołożyć odpowiednią ilość kości (najlepiej mielone, aby zwiększyć ich przyswajalność) lub dodatki żywieniowe w postaci mielonych skorupek jaj lub preparatów zawierających wapń, a z małą ilością fosforu (poprawnie zbilansowaną do wapnia), w diecie nie powinniśmy unikać chrząstek (może być stosowany wywar/ galareta z rozgotowanych kości wołowych, wieprzowych, łapek drobiowych lub całych tusz drobiowych), ścięgien czy skóry, dodatkowo rosoły z wiejskich kur, kaczek lub gęsi mogą być miłym, odżywczym urozmaiceniem diety (dobre na wzmocnienie systemu odpornościowego organizmu)

Najczęstszym błędem, stosowanym przy leczeniu schorzenia jest to, że zwiększa się dawki suplementów, aby zwiększyć ilość wapnia, ale zapomina się, że ten preparat zawiera także fosfor, tak więc, zwiększając ilość wapnia zwiększamy również ilość fosforu… Czyli zamiast poprawić, jeszcze bardziej szkodzimy… Zostajemy na tym samym poziomie, nadal stosunek wapnia do fosforu jest zły, a leczenie nieskuteczne, ponadto możemy przedobrzyć z innymi witaminami i minerałami… Sam nadmiar fosforu nie dość, że pogłębi osteodystrofię, to najprawdopodobniej uszkodzi trwale nerki, które nie poradzą sobie z taką ilością minerału… Wniosek: należy dobrze przeliczyć ilość dodawanego suplementu, aby osiągnąć odpowiedni stosunek wapnia do fosfory, w przypadku choroby powinien być on większy niż standardowo stosowany, około 1,7:1…

Kolejnym, popełnianym błędem jest fakt, iż wraz ze zwiększoną suplementacją wapnia nie podaje się w odpowiednich ilościach witamin: A, D3 (słońce w lato, tran w zimie) i E, całej grupy B i dodatkowych pierwiastków, które biorą bezpośredni udział w lepszym przyswajaniu i wchłanianiu wapna przez organizm…

Skutek?… Mało skuteczna terapia, wapń przeleci przez organizm, zostanie wydalony z moczem, pozostawiając mały wpływ na poprawę zdrowia… Kółeczko nam się zamknie, a fretka pozostanie kaleką do końca życia… ;-|

Przykładowe suplementy diety zawierające sam wapń lub jego dużą przewagę nad fosforem:

• kalzium plus 400:1 (32:0,08%) idealny, bo nie zawiera prawie w ogóle fosforu
• mielone skorupki jaj 40,2:1 (386:9,6mg)
• cdVet MicroMineral 15:1
• węglan wapnia
• cytrynian wapnia
• wapń EBI-Vet
• felini complete 6,4:1 (19,3:3%)

Preparaty oparte na mączkach kostnych mogą być niewystarczalne przy leczeniu, gdyż stosunek zawartego w nich wapnia do fosforu wynosi 2,1:1 (300:140mg), ale są to suplementy dobre przy normalnym skarmianiu mięsem bez kości… Z ostatnich badań także wynika, iż w mączkach kostnych może znajdować się szkodliwa toksyna… ;-|

W przypadku leczenia, lepsze niż suplementy kupne mogą okazać się skorupki jaj, których stosunek Ca:P wynosi 40,2:1 (386:9,6mg), skład skorupki jajka oraz ich wchłanialność i przyswajalność przez organizm jest bardzo podobna jak kości (z jednej łyżeczki sproszkowanych skorupek, otrzymujemy około 750-800mg wapnia pierwiastkowego, czyli przyswajalnego przez organizm, plus inne mikroelementy: magnez, bor, miedź, żelazo, mangan, molibden, siarkę, krzem, cynk, itp. – w sumie 27 elementów)… Jednorazowa suplementacja wapnia nie powinna przekroczyć 500mg, gdyż organizm nie obsłuży większej ilości – a dawkę 400mg najlepiej rozłożyć na kilka posiłków…

Możliwe, że w tym samym czasie będzie konieczna suplementacja cytrynianu magnezu… Wtedy należy podawać równą część cytrynianu magnezu w odniesieniu do wapna, np. 400mg wapnia i 400mg cytrynianu magnezu^[16]

Dodatkowo należy pamiętać o suplementacji innych witamin-minerałów i aminokwasów:

• dolfos L
• drożdże browarnicze
• witamina A + D3
• witamina E
• tauryna

Niepolecane suplementy:

• CAN-VIT niebieski (2:1)
• SALVIKAL (3:1)
• MIKITA Fosforan wapnia +wit A+D3 (szkodliwe BHA i BHT)

Te produkty są wieloskładnikowymi suplementami oraz zawierają dodatki chemiczne, typu:

• konserwant: sorbinian potasu (E202 – teoretycznie uznawany za nieszkodliwy)
• przeciwutleniacze:
  – galusan propylu (E310 – wywołujący wysypki, alergię, problemy z żoładkiem)
  – BHA Butylohydroksyanizol (E320)
  – BHT Butohydroksytoulen (E321)
  – TBHQ Tributylhydrochinon ()
• oraz jeszcze gorszy Ethoxyquin (etoksyquin)

Powyższe dodatki są zabronione w żywności dla ludzi, toksyczne, uszkadzające nerki i wątrobę oraz odpowiedzialne za niszczenie czerwonych krwinek, a w wysokim stężeniu mogą wywołać nowotwory u zwierząt… Zapobiegają również rozwojowi przyjaznych bakterii w układzie pokarmowym, poprzez zmniejszenie ilości wody w jelitach, a co za tym idzie, powodując zaparcia…

Ponadto, w tych suplementach stosunek wapnia do fosforu jest w granicach 3-2:1, co może być niewystarczające przy próbie wyrównania stosunku wapnia do fosforu (w mięsie stosunek ten wynosi około 1:16-35), gdyż będzie trzeba dodać stosunkowo dużo preparatu, co może spowodować przewitaminizowanie innych witamin i minerałów… Tak więc, ich suplementacja może być trudna i może być katastrofalna w skutkach… ;-|

Po przeanalizowaniu składów ww. suplementów witaminowo-mineralnych, łatwo można stwierdzić iż wiele syntetycznych składników oraz fosfor są zupełnie zbędne i wystarczy sam węglan wapnia (dostępny w aptece)…  Jeżeli używamy mięsa bez kości, to wtedy stosujemy odrobinę wapnia, jeżeli mięso z kością to najwyżej dodajemy odrobinę naturalnych witaminek, tj.: drożdże piwne, tauryna, hemoglobina, żółtka, mielone skorupki jaj, algi morskie, siemię lniane…

Zapobieganie

Najskuteczniejszym sposobem jest odpowiednio zbilansowana dieta dla fretki, od pierwszych dni jej życia w naszym domu… Fretka powinna jeść mięso i kości, a nie samo mięso i to jednego gatunku, np. wołowinę… Więcej przeczytaj w temacie Dieta i Czym karmić fretkę…

Miejmy nadzieję, iż nasze opracowanie pomoże w walce z tą chorobą…

Uwaga!

Przy diecie przemysłowej (suche karmy i inne sklepowe), należy zwrócić uwagę na:

• ostrożne suplementowanie dodatków witaminowo-mineralnych, aby nie doprowadzić do hiperwitaminozy
• brak takich witamin, minerałów, czy aminokwasów jak: A, D3, tauryna
• nadmiar takich witamin jak: syntetyczna witamina C i K3

Uwaga!

• oblanie skorupek jaj wrzątkiem czyni całą kurację skorupkami bezsensowną, a nawet może mieć odwrotny skutek – pamiętajmy, że wapń organiczny poddany obróbce w wysokiej temperaturze zmienia się w nieprzyswajalny wapń nieorganiczny, a więc jest dla organizmu kolejną toksyną – nie trzeba też usuwać błonki, ponieważ zawiera ona ważne składniki odżywcze dla stawów
• najlepiej stosować skorupki ze świeżych jaj od szczęśliwych kur (z wolnego wybiegu)
• jajka przed stłuczeniem należy dokładnie umyć i wytrzeć do sucha
• skorupki należy wysuszyć w normalnej temperaturze powietrza i zmielić w młynku do kawy na proszek (wysoka temperatura powoduje rozpad przyswajalnego wapnia organicznego na nieprzyswajalny wapń nieorganiczny)
• sproszkowane skorupki należy przechowywać w zakręcanym słoiczku, w którym aktywność biologiczną zachowują najdłużej, bo dwa tygodnie
• niezużyte w ciągu dwóch tygodni skorupki należy wyrzucić i wykonać świeże
• strach przed salmonellą: Salmonella nie jest bakterią chorobotwórczą, więc nie wywołuje choroby infekcyjnej. Tak zwane zatrucie Salmonellą jest zatruciem pokarmowym spowodowanym antygenami wchodzącymi w skład komórek tych bakterii. Pojedyncze bakterie nie są w stanie spowodować zatrucia pokarmowego. Żeby było ono możliwe, Salmonella musi występować w dużych ilościach, a więc musi się rozmnożyć na odpowiedniej pożywce. Jako pożywkę Salmonella preferuje potrawy zawierające surowe jaja – majonezy, kremy, lody, a także galaretki, pasztety, pierogi. Skorupki jaj nie są pożywką dla tych ani innych bakterii, więc w zupełności wystarczy dokładnie je umyć.^[15]

10.07.2008

…

Uwaga!

Większość książek lub artykułów, wykorzystanych do opracowania niniejszego tematu, zostało opublikowanych jakiś czas temu, w związku z powyższym niektóre dane, metody leczenia i leki mogą być nieaktualne (wycofane z obrotu lub nigdy nie dopuszczone do obrotu w Polsce), ale Wasz lekarz weterynarii na pewno będzie wiedział czym można je zastąpić.

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami.

Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu.

Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

by: Ana

foto:
1) ferretta.pl
© Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych • © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów 

literatura:
[1] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[2] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[3] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000, 2007
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992, 2001
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Ferret Medicine”, Joerg Mayer DVM, Gretchen Kaufman DVM, Cummings School of Veterinary Medicine at Tufts University, 2009
[12] „Zaburzenia metabolizmu tkanki kostnej”, Czerwiński E., Podstawy chirurgii. Podręcznik dla lekarzy specjalizujących się w dziedzinie chirurgii ogólnej
[13] baiaazzurra.homestead.com/osteopatie_sviluppo
[14] it.wikipedia.org/wiki/Osteodistrofia_fibrosa
[15] www.bioslone.pl
[16] nourishedmagazine.com.au

…