Kiedy zaczęła się moja przygoda z fretkami postanowiłam zagłębić się w tematach związanych z nimi… Staram się jak najwięcej przeczytać i dowiedzieć poprzez obserwację o życiu tych ciekawych zwierząt… ;-)
Tchórz, tchórzofretka a fretka… jaka jest różnica?… Jak dla mnie żadna… dlaczego?… Mustela putorius furo – bo tak brzmi łacińska nazwa tchórzofretki – to ssak drapieżny z rodziny łasicowatych… Jest to udomowiona forma tchórza (Mustela putorius)… Dodatkowo słowo FRETKA nie funkcjonuje w żadnym urzędowym nazewnictwie poza anglojęzyczną wersją „ferret”…
Ale zacznijmy od początku …
Co to jest tchórz?
© All rights reserved byTony Margiocchi (Snapperz)
Tchórz
(Mustela putorius)… jest małym drapieżnikiem futerkowym z rodziny łasicowatych i naturalnie występuje na terytorium Euroazji z wyłączeniem Islandii i większości krajów skandynawskich oraz greckich wysp Morza Śródziemnego… W Polsce jest pospolity w całym kraju… Waga dorosłych samców dochodzi do 2 kg, samice są o połowę lżejsze… Wyróżnia się charakterystycznym ubarwieniem – na pysku i nad oczami widnieją białe plamy, które tworzą charakterystyczną „maskę szopa”, białe są także końcówki uszu…
© All rights reserved by nitram0864
Podgatunki:
- Mustela putorius putorius – zachodnia Europa, Skandynawia, wybrzeże Morza Środziemnego
- Mustela putorius alba – Turyngia (Niemcy)
- Mustela putorius anglia – Walia (Wielka Brytania) – zagrożony
- Mustela putorius aureola – Półwysep Iberyjski
- Mustela putorius berberi – Afryka Północna (od Maroka poprzez Algierię, Tunezję, Libię do Egiptu)
- Mustela putorius caledoniae – Szkocja (Wielka Brytania) – zagrożony
- Mustela putorius larvatus – Polska (Europa Środkowa)
- Mustela putorius manium – Alpy (Szwajcaria, Francja, Austria, Włochy)
- Mustela putorius mosquensis – europejska część Rosji
- Mustela putorius ognevi – Europa Wschodnia i Środkowa
- Mustela putorius orientalis – na wschód od linii Psków, Mińsk, Żytomierz do Winnicy (Rosja)
- Mustela putorius piriformis – Morawy (Czechy)
- Mustela putorius rothschildi – Rumunia
- Mustela putorius stantschinskii – zachodnia część Rosji w europejskiej części
- Mustela putorius tibetanus – Ladakh, Tybet
- Mustela putorius furo – fretka – pierwotny zasięg Azja Mniejsza[6]
Biotopem tchórza, są śródpolne laski, tereny pokryte krzewami, blisko zbiorników wodnych, także tereny rolnicze. Jest zwierzęciem naziemnym, przebywa w norach zajęcy, lisów i borsuków, rozpadlinach skalnych lub w zakamarkach zabudowań… Potrafi także kopać nory oraz dobrze pływa i nurkuje… Jako zwierzę synantropijne zamieszkuje stodoły, szopy, sterty zboża i inne obiekty osad ludzkich, nie przepada za rozległymi, gęstymi lasami… Terytorium jednego osobnika wynosi od 10 do 250 ha, średnio – 50 ha… W okresie godowym może przejść odległość do 8 km!…
Podstawowy pokarm tchórza stanowią w 35-90% płazy: żaby i ropuchy, a w 10-35% gryzonie myszowate, w tym także szczury… Przy okazji nie gardzi także chomikami, piżmakami, żmijami, rakami, ptakami i ich zniesieniami, królikami, owadami i padliną oraz rybami… Tchórz nie cofa się też przed urządzaniem polowań na ptactwo łowne (kuropatwy, bażanty)… Potrafi gromadzić pewne zapasy pokarmu, np. żab, które paraliżuje ugryzieniem uszkadzając ich system nerwowy…
© Some rights reserved by Peter G Trimming
© Some rights reserved by Peter G Trimming
© All rights reserved by Ashley Cohen (Wales Birder)
© All rights reserved by Jeff Cohen (the black fox)
© All rights reserved by William A. LaCrosse III ~ Roguewolv
© Some rights reserved by Peter G Trimming
Okres godowy tchórzy trwa od marca do czerwca, ciąża około 38-46 dni, średnio 42… Samica rzuca 1 miot w ciągu roku w liczbie 3-9 młodych, które rodzą się w maju-czerwcu i ważą około 10g. Laktacja trwa 4-5 tygodni. Młode uzyskują samodzielność po 3 miesiącach życia, a dojrzewają płciowo w wieku około 9 miesięcy…Tchórz prowadzi rodzinny tryb życia… Starsze tchórze biorą udział w zabawach młodych, wspólnie także polują… Dopiero od jesieni zaczynają prowadzić samotny tryb życia…
Na wolności tchórze żyją średnio około 4-5 lat, a w hodowlach 8-12 lat… Wiek tchórza można określić dokładnie po słojach cementu na szlifach zębów… Tchórze mają dobrze rozwinięty słuch i węch, gorzej wzrok… Tchórz wykazuje aktywność przede wszystkim nocą, jest również zwierzęciem zmierzchowym…
Rola tchórza w ekosystemie jest bardzo duża, podobnie zresztą jak i innych drapieżników żywiących się głównie gryzoniami myszowatymi… W łowiectwie, powodowane przez niego szkody są minimalne, natomiast jego działalność może być bardzo dotkliwa w kurnikach i gołębnikach…
Spośród wrogów tchórzy należy wymienić wszystkie ssaki drapieżne, od kota domowego, a nawet kunę po wilka i rysia, z ptaków – orła i puchacza…
© Some rights reserved by Peter G Trimming
© Some rights reserved by Peter G Trimming
© All rights reserved by William A. LaCrosse III ~ Roguewolv
Napastowany tchórz broni się wyrzuceniem na odległość kilku metrów silnie cuchnącej wydzieliny z gruczołów przyodbytowych, a w akcie największej paniki wydaje też „okrzyk strachu”, głośny i intensywny szczek krzywdy!…
W Polsce tchórz jest zwierzęciem łownym z czasem ochronnym od 1 kwietnia do 31 sierpnia (poza niektórymi ośrodkami hodowli zwierzyny oraz ostojami cietrzewi i głuszców, w których można polować na niego przez cały rok)1…
Bardzo blisko spokrewniony z tchórzem jest Tchórz Stepowy i Tchórz Czarnołapy…
Tchórz stepowy
autor: Dariusz Graszka-Petrykowski
(Mustela eversmanni) – tchórze stepowe „… występowały na terenie Polski, gdy jeszcze przed II Wojną Światową, obejmowała ona swoimi granicami rozległe tereny ukraińskich równin. Po wojnie jednak nikt tego gatunku nie obserwował i myślano, że w obecnych granicach Polski tchórze stepowe już nie występują.
© All rights reserved by Igor Mavrin
Pogląd ten został zweryfikowany dopiero w 1970 roku, gdy znakomity polski filmowiec i fotograf przyrody Włodzimierz Puchalski kręcił na Lubelszczyźnie film o susłach. Podczas realizacji zdjęć w Gliniskach koło Hrubieszowa Puchalski znalazł norę susła i zaczął ją rozkopywać, aby wydobyć na światło dzienne przyszłego „aktora”. Ku wielkiemu zdziwieniu filmowca w norze natknął się nie na susła, lecz na dziewięć maleńkich tchórzy stepowych. Świat nauki długo nie mógł dać wiary temu odkryciu. Ponieważ matka porzuciła młode, Puchalski był zmuszony zabrać całą dziewiątkę do domu, aby tam dalej się nimi opiekować. Zadanie to nie było wcale łatwe, gdyż zabrane z naturalnego otoczenia małe tchórze z początku odmawiały przyjmowania pokarmu. Puchalski posłużył się więc fortelem i, podobnie jak czyni to samica tchórza w naturalnym środowisku, podawał młodym kawałki mięsa ustami. Pomysł okazał się znakomity i tchórze zaakceptowały taką dziwną nową matkę. Odchowane tchórze stały się jednymi z głównych aktorów ukończonego w 1971 roku filmu Puchalskiego „Nasze zwierzęta stepowe”. Obok susłów i tchórzy wystąpiły w nim także dropie, badylarki oraz modliszki.
Później jeszcze kilkakrotnie stwierdzano na Lubelszczyźnie stanowiska tchórzy stepowych (w 1974, 1975 i 1986 roku), nie wiadomo jednak jak ten gatunek radzi sobie obecnie. Być może nadal istnieje tam mała populacja (kilkanaście do kilkudziesięciu sztuk), sporadycznie zasilana osobnikami z Ukrainy.
Pierwotny zasięg tchórza obejmował stepy i lasostepy Eurazji (południową Ukrainę i Rosję, Rumunię, Bułgarię i część Jugosławii). W ostatnim stuleciu odnotowano znaczne rozszerzenie jego areału w kierunku północno-zachodnim. W 1928 roku zauważono pojawienie się tchórzy stepowych na Węgrzech, dwadzieścia lat później – w Czechosłowacji, a w 1952 roku – w Austrii. Przyczyną ekspansji tchórza stepowego mogło być ocieplenie klimatu, a także zmniejszenie się ilości opadów i prowadzenie intensywnej gospodarki rolnej, co spowodowało stepowienie coraz większych obszarów.
Występowanie tchórzy stepowych jest ponadto silnie związane z występowaniem ich głównego pokarmu – susłów. Tchórze osiedlają się w pobliżu kolonii susłów, a nierzadko nawet w ich obrębie. Obecnie jednak populacja susłów w Polsce dramatycznie się zmniejszyła. Jeszcze w latach 50-tych na Zamojszczyźnie występowało kilkaset tysięcy susłów perełkowanych (Citellus suslicus). W roku 1992 naliczono tam zaledwie 17300 osobników, a w roku 2000 – tylko 152! Przyczyną spadku ich liczebności były zapewne zmiany środowiskowe. W rezerwatach, które utworzono dla ich ochrony, zaprzestano bowiem wypasu bydła, a wysoka trawa uniemożliwia susłom obserwację okolicy i ucieczkę przed naturalnymi wrogami. Dlatego też Zespół Zamojskich Parków Krajobrazowych realizuje program czynnej ochrony tych zwierząt, polegający między innymi na koszeniu trawy i wypasie bydła. Działania te zdają się przynosić rezultaty i liczebność susła na Zamojszczyźnie nieznacznie wzrosła. Całkowicie niespodziewanie pojawiła się natomiast nowa kolonia susłów na lotnisku pod Świdnikiem. Być może chroniąc susły uda się także odnowić w Polsce populację tchórzy stepowych.
Tchórz stepowy wielkością zbliżony jest do tchórza zwyczajnego, jest jednak nieco mniejszy i dużo jaśniej ubarwiony. Wynika to z tego, że długie, ciemne włosy ościste są u tchórza stepowego dużo rzadsze niż u tchórza zwyczajnego i nie przykrywają znajdujących się pod spodem jasnych włosów wełnistych. Grzbiet i boki są więc żółtobrunatne/(piaskowożółte), kończyny i koniec ogona (tylko w połowie ciemny) – ciemnobrunatne. Głowa i uszy białawe, na czole i wokół oczu widnije charakterystyczna ciemna „maska”.
© All rights reserved by Igor Mavrin
Za schronienie tchórzom stepowym, służą zazwyczaj nory wykopane przez susły, chomiki bądź inne gryzonie, które tchórze jedynie poszerzają i dostosowują do swoich potrzeb. Nora zamieszkana przez tchórza różni się od nory susła obecnością odchodów i resztek pożywienia przy jej wejściu, a także tym, że świeża ziemia dookoła niej rozrzucona jest w kilku kierunkach, a nie w jednym, jak czynią to gryzonie.
Oprócz susłów tchórz stepowy żywi się chomikami, myszami, nornikami i innymi gryzoniami, a z braku preferowanego pokarmu także ptakami, jaszczurkami i pokarmem roślinnym. Zimą, gdy występują większe problemy z łowieniem pogrążonych w zimowym śnie susłów i chomików, chętnie odwiedza brzegi wód, gdzie poluje na piżmaki, karczowniki i ryby. Dobowe zapotrzebowanie na pokarm wynosi 150 g, co w przybliżeniu odpowiada 1 susłowi bądź 10 myszom. Tchórz stepowy charakteryzuje się ponadto dużo większą rozrodczością niż tchórz zwyczajny. Samica może w jednym miocie wydać na świat nawet 18 młodych, choć zazwyczaj ich liczba waha się od 8 do 10. …”2
Podgatunki:
- Mustela eversmanii admirata – Shansi, Hopei (północno-wschodnie Chiny) – zagrożony
- Mustela eversmanii amurensis – północne Chiny, dorzecze Amuru, wschodnia Syberia
- Mustela eversmanii eversmanii – Turkiestan – zagrożony
- Mustela eversmanii hungarica – Węgry, Rumunia, kraje byłej Jugosławii
- Mustela eversmanii talassicus – Kazachstan, na północny-wschód od Taszkientu
- Mustela eversmanii aurea – Rosja
- Mustela eversmanii dauricus – Transbajkalia, okolice Smoleńska i Chity
- Mustela eversmanii heptopotamicus – Kazachstan, Rosja
- Mustela eversmanii larvatus – Kaszmir, południowo-wschodni Tybet – zagrożony
- Mustela eversmanii lineiventer – góry Ałtaj, południowa Syberia
- Mustela eversmanii michnoi – Transbajkalia, północna Mandżuria
- Mustela eversmanii nobilis – Kazachstan
- Mustela eversmanii occidentalis – Ukraina, wschodnia Polska
- Mustela eversmanii pallidus – zachodnia Syberia – zagrożony
- Mustela eversmanii robusta – północne Węgry – zagrożony
- Mustela eversmanii satunini – Nagalskie Stepy, Dagestan – zagrożony
- Mustela eversmanii tiarata – Chiny, Mongolia
- Mustela eversmanii tuvinicus – Tuwa (Rosja) – zagrożony[6]
W Polsce tchórz stepowy, objęty jest ochroną gatunkową, tak jak susły i żaby…
Tchórz czarnołapy
(Mustela nigripes) jest gatunkiem pokrewnym do tchórza stepowego, żyjącym w środkowej części Stanów Zjednoczonych, wskutek polowań uznany za gatunek ginący, objęty ochroną zgodnie z 1. załącznikiem Konwencji Waszyngtońskiej (CITES)…
© All rights reserved by J. Michael Lockhart USFWS Mountain Prairie
© All rights reserved by J. Michael Lockhart USFWS Mountain Prairie
Tchórzofretka vel fretka
W tym momencie wróćmy do naszej tchórzofretki, tudzież fretki…
Nie odnalazłam ani jednej informacji, która potwierdzałaby, że fretka (tchórzofretka) jest krzyżówką dwu odrębnych gatunków… Chociaż osobiście zgadzam się z ostatnio przeczytanym artykułem, iż fretka może być wynikiem krzyżowania się tchórza zwyczajnego/pospolitego z tchórzem stepowym, gdyż sama może się z tymi gatunkami krzyżować i wydawać płodne potomstwo… Dodatkowo fretka ma kształt czaszki zbliżony do czaszki właśnie tchórza stepowego (chociaż w tym miejscu, zaznaczmy, iż tu mogły zadziałać czynniki środowiskowe – wąskie mysie dziury w domach, do których tchórzyk musiał dostosować swoją anatomię)3… I nadal fretka ma 40, a tchórz stepowy 38 chromosomów, więc może jednak, to tylko bliskie pokrewieństwo?…
Ale wróćmy do znanych nam faktów… „…Tchórze, szczególnie osobniki wychowane od młodości, oswajają się i przyzwyczajają do ludzi. Ta cecha zapewne ułatwiła wyhodowanie udomowionej formy tchórza-fretki. Fretka jest zwierzęciem łagodnym, nie agresywnym w stosunku do człowieka, a także mało wymagającym, dającym się łatwo hodować…”4
Taki opis pozwala przypuszczać, iż oswojony tchórz hodowlany (nazwa fermowa) z biegiem czasu otrzymał odrębną nazwę tchórzo-fretka lub fretka… Czy w takim razie, gdy mamy wersję dziką (tchórz) i udomowioną (fretka), tego samego zwierzaka, możemy mówić o dwu lub trzech odrębnych gatunkach?… Nie wydaje mi się… ;-)
Ale przy występującej tak dużej liczbie podgatunków tchórza zwyczajnego (16) i stepowego (18) oraz norki europejskiej (7), to wydaje się jasne że liczba krzyżówek (hybryd) między tymi podgatunkami jest znacząca, a każda daje płodne hybrydy… ;-)
Nie jest znane miejsce ani okres domestykacji tchórza (przystosowanie do tępienia myszy i szczurów w domostwach, czy polowanie na zające i króliki, jednym słowem „udomowienie”), ale pozwala to przyjąć, iż wraz z jego udomowieniem zaczęto używać nazwy „tchórzofretka”… Obecnie wraz z tendencją do skracania wyrazów, stosujemy zamiennie słowo „fretka”, w nomenklaturze urzędowej funkcjonuje tylko i wyłącznie nazwa „tchórzofretka”[5] z tendencją na zmianę w „tchórz” (patrz nowe druki rejestracyjne w US), czyżby dla urzędników nie istniało zwierze, zwane przez nas fretką?…
…
by: Ana
foto:
1) polecat (tchórz) byTony Margiocchi (Snapperz)
2) polecat (tchórz) by nitram0864
3) marsh frog (żaba moczarowa) by Peter G Trimming
4) water vole (szczur wodny) by Peter G Trimming
5) rabbit by Ashley Cohen (Wales Birder)
6) duck (kaczuszka) by Jeff Cohen (the black fox)
7) geese (gąski) by William A. LaCrosse III ~ Roguewolv
8) adder (żmija) by Peter G Trimming
9) wild cat (dziki kot) by Peter G Trimming
10) fox (lis) by Peter G Trimming
11) hawk (jastrząb) by William A. LaCrosse III ~ Roguewolv
12) mustela eversmanni (tchórz stepowy) by Igor Mavrin
13) black-footed ferret (tchórz czarnołapy) by J. Michael Lockhart USFWS Mountain Prairie
14) www.facebook.com/USFWSMountainPrairie
15) flickr.com
16) British Centre Wildlife, Newchapel, Surrey
17) Coyote Hills Regional Park, Fremont, Ca
© Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych • © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów
literatura:
[1] lowiecki.pl
[2] cepl.sggw.pl
[3] smallanimalchannel.com
[4] „TCHÓRZ” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997, s.64
[5] smallanimalchannel.com
[6] beszamelispolkabezograniczen.blogspot.com/search/label/tchorze
…
-
Magdalena Cynka Skowronska
-
ferretta
