Nieswoiste zapalenie jelit [IBD]

Nieswoiste zapalenie jelit [NZJ, ang. Inflammatory Bowel Disease – IBD], to przewlekłe choroby jelit o nieznanych przyczynach, zaliczane do chorób o podłożu autoimmunologicznym, spowodowanych niewłaściwym działaniem układu odpornościowego… Zaliczamy do nich:

• epizootyczne nieżytowe zapalenie jelit [ang. Epizootic Catarrhal Enteritis – ECE]
• kwasochłonne zapalenie jelit [ang. Eosinophilic Gastroenteritis – EG]
• nieswoiste zapalenie jelit [IBD]
• zespół jelita drażliwego lub nadwrażliwego [łac. colon irritabile, ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS]
• przewlekłe zapalenie jelita grubego
• przerostowe zapalenie jelit [PBD]
• rozrostowe zapalenie jelita [łac. proliferative enteropathy – PE]
• martwicowe zapalenie jelita [łac. enterocolitis necroticans neonatotum – NE, ang. Necrotizing Enterocolitis – NEC]
• wrzodziejące zapalenia jelita grubego [WZJG, łac. colitis ulcerosa – CU]
• mikroskopowe zapalenia jelita [łac. colitis microscopica], w tym zapalenie kolagenowe [łac. collagenosa] i limfocytowe jelita [łac. lymphocytica]
• przewlekły, nieswoisty proces zapalny ściany przewodu pokarmowego, najczęściej występujący w końcowej części jelita cienkiego oraz początkowej jelita grubego

W przypadku ECE, najczęściej chorują młode fretki – w wieku do 6 miesięcy, a w przypadku pozostałych chorób, tj. IBD, częściej chorują fretki w średnim wieku (około 4 roku życia), a sama choroba może mieć charakter przewlekły i trwać do kilku tygodni/miesięcy po lata (do końca życia fretki), z częstymi okresami zaostrzenia, szczególnie przy stresie… Niestety kiedyś, jak i obecnie trudno odróżnić te wszystkie choroby od siebie, gdyż objawy są tożsame, a diagnostyka utrudniona…

Nieswoiste zapalenie jelita jest traktowane jako zaburzenie psychosomatyczne, dotyczące zarówno psychiki jak i ciała, ale bez procesu zapalnego… IBD nie są chorobami zakaźnymi (chyba, że towarzyszą im wtórne, poważne infekcje bakteryjne), czyli nie można się nimi zarazić, nie są także spowodowane alergią lub nietolerancją pokarmową… W okresach zaostrzeń choroba uaktywnia się i pojawiają się objawy ze strony układu pokarmowego oraz pozajelitowe…

Czynniki etiologiczne IBD nie są znane, tak więc nie ma możliwości leczenia przyczyny choroby, ale wymienia się kilka głównych aspektów rozwoju choroby:

• alergeny pokarmowe, tj.: są białka roślinne, dodatki do żywności, sztuczne barwniki, konserwanty i gluten (zboża) oraz mleko (uht)
• genetyka
• odpowiedź układu immunulogicznego
• środowisko
• flora bakteryjna
• psychika

IBD może dotykać fretek:

• które odziedziczyły skłonność do tych chorób [10% przypadków], co nie oznacza,  że choroba jest dziedziczna, a tylko to, że prawdopodobieństwo zachorowania rodzeństwa i dzieci fretki chorej jest większe niż w ogólnej populacji
• z nadmierną odpowiedzią układu odpornościowego (immunologicznego) – pobudzone komórki układu odpornościowego wytwarzają zwiększone ilości substancji odpowiedzialnych za rozwój zapalenia jelita [cytokin prozapalnych], a wśród nich czynnika martwicy nowotworów [TNF-α] – organizm odpowiada nadmierną reakcją na czynniki zapalne, która u chorych fretek na NZJ może wywoływać długotrwale utrzymujące się zapalenie jelita
• u których czynniki środowiskowe, tj. dieta (rozpowszechnienie się zimnolubnych bakterii [Yersinia], powszechne suplementowanie mleka przygotowywanego techniką UHT, która nie zabija bakterii z grupy Mycobacterium), mikroflora jelitowa (brak higieny lub jej wzrost, powodujący spadek zakażeń pasożytniczych), nadmierna antybiotykoterapia, konserwanty, barwniki, niezdrowe tłuszcze roślinne, itp., doprowadziły do wzmożonej odpowiedzi układu odpornościowego (patrz wyżej), co prowadzi do niekontrolowanego i niepohamowanego rozwoju procesu zapalnego oraz wieloczynnikowego rozwoju choroby
• ulegających stresowi, co może powodować nasilenie objawów

Objawy

Objawy ogólne mogą występować sporadycznie lub długotrwale, a także mogą zanikać samoistnie:

• bóle brzucha
• wymioty
• osłabienie
• upośledzenie błony śluzowej jelit i innych części układu pokarmowego
• podrażnienie jelita prowadzące do jego zmian i stanów zapalnych
• spadek wagi, w wyniku upośledzenia wchłaniania składników odżywczych oraz spadku apetytu
• luźne bądź wodniste stolce, czasami z domieszką śluzu lub krwi, słabo strawione (ziarniste), galeretowate
• zwiększenie ilości stolca jak i częstotliwości wydalania
• wyczuwalne guzki w jamie brzsznej (powiększenie wezłów chłonnych, krezkowych)
• owrzodzenie jelit i żołądka
• zmiany okołoodbytowe (ropnie, szczeliny, przetoki)

Objawy pozajelitowe:

• gorączka lub stany podgorączkowe o nieznanej przyczynie
• utrata apetytu
• osłabienie
• złe samopoczucie
• bóle i/lub zapalenia stawów
• chudnięcie lub zahamowanie wzrostu
• zahamowanie dojrzewania płciowego
• rumień guzowaty
• choroby wątroby
• choroby narządu wzroku
• zmiany podobne do aft, głównie w jamie ustnej

Rozpoznanie

Rozpoznania dokonuje się na podstawie:

• objawów klinicznych
• wyników badań laboratoryjnych krwi i kału
• obrazu endoskopowego, radiologicznego i ultrasonograficznego oraz na podstawie oceny mikroskopowej (histopatologicznej) wycinków jelita pobranych w trakcie badań endoskopowych

Wiele chorób może dawać objawy podobne do objawów występujących w IBD, dlatego przed postawieniem ostatecznej diagnozy należy inne choroby wykluczyć… Należą do nich:

• zakażenia bakteryjne, pasożytnicze, pierwotniakowe, grzybicze i wirusowe
• zespół jelita nadwrażliwego
• zaparcie
• choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy
• alergie pokarmowe (np. na białko mleka krowiego), nietolerancja laktozy lub glutenu (celiakia)
• szczelina odbytu
• polipy jelita grubego
• guzki krwawnicze (hemoroidy)
• zespół hemolityczno-mocznicowy
• choroba Schönlein-Henocha
• jadłowstręt psychiczny (jeśli głównymi objawami są brak łaknienia i zmniejszenie masy ciała)
• kolagenoza lub zakażenie (gdy obserwujemy wyłącznie zmiany stawowe lub tylko gorączkę)
• przewlekłe zapalenie wątroby (jeśli przeważają objawy ze strony tego narządu)
• zapalenie jelita (jako skutek zażywania antybiotyków lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych)
• oraz zapalenie jelita grubego, które może pojawić się nawet po 6-8 tygodniach od zakończenia kuracji antybiotykiem (obecność Clostridium difficile oraz produkowanych przez te bakterie toksyn)
• wgłobienie jelita (u szczeniaków)
• a także zaburzenia hormonalne, gdy dominującym objawem jest opóźnienie wzrostu

Badanie laboratoryjne:

• stwierdzenie obecności w kale utajonej krwi, czyli potwierdzenie krwawienia z przewodu pokarmowego niewidocznego gołym okiem i wykluczenie zakażenia bakteryjnego lub pasożytniczego, które mogą dawać objawy podobne do nieswoistych zapaleń jelita
• obecność w kale białek kalprotektyny i laktoferyny jest charakterystyczna dla chorób zapalnych jelita (drogie badanie, wykonywane w niewielu laboratoriach)
• wysoki poziom globulin w krwi
• nacieki na błonie śluzowej z limfocytów i plazmocytów w przypadku limfocytowego lub kolagenowego zapalenia jelita grubego

Fretki z IBD mogą być bardziej wrażliwe na zakażenia (np. układu oddechowego), nawet zarazkami oportunistycznymi nie zagrażającymi zdrowym zwierzętom…

Leczenie

Leczenie jest często nieskuteczne, ale wskazana jest terapia i dieta wspomagająca:

• antybiotykoterapia oparta na amoksycylinie (lub zastępczo klarytromycyna) i metronidazolu
• leki osłonowe (sucralfate – środek cytoochronny, subsalicylan bizmutu)
• i zobojętniające soki żołądkowe (blokery receptora H2, antagoniści receptora H2 – ATC A 02 BA, inhibitory pompy protonowej – IPP)
• leki przeciwskurczowe
• wysokoenergetyczna dieta

Miarą skuteczności leczenia jest szybki przyrost masy ciała (nawet 50-100g dziennie)…

Przy jednoczesnym występowaniu IBD i zapaleniu żołądka wywołanym przez H. mustelae można z powodzeniem łączyć leki stosowane w obu jednostkach chorobotwórczych…

Dieta

Fretka MUSI jeść i pić, jeśli nie chce trzeba ją karmić i poić „siłą” (strzykawką, z łyżeczki, z palca)… Biegunka powoduje odwodnienie, więc płyny są tu szczególnie ważne… Możemy karmić fretkę zupkami nawadniającymi i bardzo kalorycznymi:

• mielone mięsa, zalane letnią wodą/rosołem (surowe mięso) lub przegotowaną wodą/rosołem (sparzone mięso) i miksowane do postaci koktajlu – w przypadku ostrych objawów używamy mięsa gotowane

Do koktajlu można dodawać:

• mielone, surowe kości lub skorupki jaj
• całe jajko przepiórcze lub żółtko kurze
• masło, 30% śmietanę lub olej lniany lub tran w zastępstwie ciężkostrawnych skór, łoju, słoniny
• gotowaną marchewkę, brokuł i pietruszkę
• probiotyki wzbogacające florę bakteryjną jelit
• mielone siemię lniane (osłona żołądka i jelit oraz lekkostrawny błonnik poprawiający perystaltykę jelit), ostropest plamisty (osłona wątroby i nerek)
• elektrolity (napoje zawierające jonki wapnia, fosforu, sodu i potasu)
• witaminy (uzupełnienie większych strat, spowodowanych słabą przyswajalnością pokarmu w jelitach)

…

Uwaga!

Większość książek lub artykułów, wykorzystanych do opracowania niniejszego tematu, zostało opublikowanych jakiś czas temu, w związku z powyższym niektóre dane, metody leczenia i leki mogą być nieaktualne (wycofane z obrotu lub nigdy nie dopuszczone do obrotu w Polsce), ale Wasz lekarz weterynarii na pewno będzie wiedział czym można je zastąpić.

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami.

Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu.

Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

by: Ana

foto:
1) ferretta.pl
© Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów 

literatura:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992, 2001
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Fretki – specyfika chowu pokojowego oraz najważniejsze problemy zdrowotne”, Dr Ewa Śmielewska-Łoś, lek. wet. Tomasz Piasecki, Magazyn Weterynaryjny vol. 11 nr 74/2002
[12] „Inflammatory Bowel Disease (IBD) and Chronic Diarrhea In Your Ferret”, Dr DVM PhD Ronald Hines, www.2ndchance.info, 2013
[13] „Gastrointestinal Disease in Ferrets” Katrina D. Ramsell PhD, DVM, veterinarypartner.com, 2012 

…