Teorie

Istnieją różne teorie na temat pochodzenia fretek Mustela putorius furo / Mustela furo (ang. ferret, niem. Frettchen, fr. furet, ros. afrikanskij chorek):

  1. Zeuner (1963), Dathe i Schöps (1986) za Linneaus’em (1758) twierdzili, że fretka to udomowiona, albinotyczna odmiana tchórza Mustela putorius
  2. Miller (1912) wykazał, że pod niektórymi względami czaszki fretek są bardziej zbliżone do czaszek tchórza stepowego Mustela eversmanni
  3. Andrews i Illman (1987) za Walton’em (1977) przyjmują, że fretka jest udomowioną formą dzikiego tchórza, zarówno europejskiego, z którym się krzyżuje, jak i stepowego. Wskazują na to niektóre cechy morfologiczne czaszki.
  4. Pałys (1962) zaobserwowała, że „talia” (najwęższe miejsce czaszki) u fretek znajduje się poza linią łączącą wierzchołki wyrostków wieńcowych lub na tym samym poziomie. Na tej podstawie można przypuszczać, że fretka pochodzi od tchórza europejskiego. Owalny otwór nosowy fretki ma podobny kształt do otworu nosowego Mustela putorius, co również wskazuje na pokrewieństwo tych gatunków.2

Jednym z najważniejszych argumentów, przemawiających na korzyść tego poglądu jest identyczność kariotypów (kario– + gr. týpos ‘kształt, obraz’: biol. charakterystyczna dla danego organizmu liczba i postać chromosomów w komórkach ciała, zawierająca informację o specyficznych cechach morfologicznych gatunku)3 fretki i tchórza.

Tchórz, tchórz stepowy i tchórz czarnostopy są bardzo blisko spokrewnione: zaliczane są do jednego podrodzaju tchórz Putorius i pochądzą od wspólnego gatunku, wymarłego tchórza kopalnego. Według niektórych autorów amerykański tchórz czarnostopy i tchórz stepowy stanowią jeden wspólny gatunek.1

Osobiście też optuje za dwoma ostatnimi wersjami, podążając za logiką otrzymanych, powyższych i poniższych informacji…

Każdy, kto już przeczytał temat CIEKAWOSTKI i CO TO JEST FRETKA? ma już małe pojęcie o niej samej i trochę o łasicowatych… Teraz cofniemy się troszeczkę dalej w dziejach historii naszego małego drapieżnego, mięsożercy… ;-)

  • pokarm: drób, króliki, zające, susły, gołębie, kuropatwy, bażanty, inne drobne ptaki, ich jaja i pisklęta, myszy (12-14 w ciągu doby), szczury, chomiki, nie gardzi też żabami, robakami i owadami leśnymi
  • długość ciała: 35-46cm samce, 31-37cm samice
  • długość ogona: 13-17cm samce, 11-13cm samice
  • waga: 650-1050g samce, 458-809g samice (obecnie te 3 pierwsze parametry mają większe wartości)
  • długość jelit: 520cm samce, 497cm samice
  • ilość zębów: 34
  • otwór nosowy: eliptyczny
  • kość prąciowa: 33,5-38,2mm
  • ilość chromosomów: 40
  • dojrzałość płciowa: 9 miesięcy
  • ciąża: 38-46 dni
  • samica ma 8-9 sutków
  • ilość młodych: 7-8
  • długość włosa: 40-45mm
  • pojemność mózgoczaszki: 6,0-7,5cm3 samce, 4,6-8,1cm3 samice2

Systematyka

Tchórze zalicza się do rzędu mięsożernych, rodziny łasicowatych:

  • rząd – mięsożerne Carnivora [Bowdich, 1821]
  • rodzina – łasicowate Mustelidae [Swainson, 1835]
  • rodzaj – łasica Mustela [Linnaeus, 1758]
  • podrodzaj – tchórz Putorius [Cuvier, 1817]
  • gatunek – tchórz europejski Mustela putorius [Linnaeus, 1758]2
  • podrodzaj – fretka/tchórzofretka Mustela furo3 or Mustela putorius furo [Linnaeus, 1758]2

Systematyka współczesnych łasicowatych ciągle jest jeszcze obiektem naukowych dociekań. Można przyjąć, że rodzina ta obejmuje 25 rodzajów z 70 gatunkami i ponad 400 podgatunkami. Przedstawiciele rodziny zamieszkują wszystkie kontynenty z wyjątkiem Australii i Antarktydy. W Polsce łasicowate reprezentowane są przez 9 gatunków z czterech rodzajów, stanowiąc najbogatszą w gatunki rodzinę wśród ssaków drapieżnych.1

Historia

Łasicowate są starą rodziną ssaków drapieżnych.

  1. 20-30 milionów lat temu napotykano kości łasicowatych w badaniach kopalnej oligoceńskiej fauny
  2. sprzed około pół miliona lat temu pochodzą najstarsze szczątki tchórza i tchórza stepowego znane z wykopalisk w Europie, poczynając od środkowego plejstocenu (w trakcie badań późno plejstoceńskich osadów jaskini Raj odnaleziono KIEŁ tchórza, co stanowiło pierwsze stwierdzenie tego gatunku w plejstocenie Polski)
  3. 2,5 tys. lat temu nastąpiło prawdopodobnie udomowienie fretki na południowym zachodzie Europy, gdzie wtedy (a także obecnie) występował tylko tchórz, a nie występował tchórz stepowy1 (w tych czasach w Hiszpanii, a być może i Afryce Północnej, masowo polowano na króliki, a ponieważ do polowań tych używano fretek, należy sądzić, że tam właśnie zostały one udomowione); fretki nazywano tchórzami afrykańskimi lub libijskimi, co sugerowałoby, że zostały udomowione w Północnej Afryce
  4. 350 rok p.n.e. Artystoteles opisał rodzaj tchórza podobnego do obecnej fretki
  5. I w. p.n.e. podróżnik grecki Strabo pisze o pladze królików na Wyspach Balearskich oraz o hodowli libijskich tchórzy, które w kagańcach wpuszczano do nor króliczych (Strabo twierdzi, że fretka została udomowiona w północnej Afryce, lecz nie precyzuje miejsca jej domestykacji) [Zauner, 1963]
  6. VI w. n.e. arcybiskup Sewilli, św. Izydor, opisuje zwierzęta używane do polowań na króliki i określa je nazwą furo2 (łac. furo – fretka, hiszp. huron – fretka)
  7. w XIII w. Albertus Magnus stwierdza, że w Niemczech cesarz Fryderyk II używał fretek do polowań, a ich hodowla staje się popularna zwłaszcza w tych regionach, w których występowała plaga królików; fretki wypuszczone na szkockiej wyspie Harris,  rozmnożyły się tak, że wytępiły żyjące tam pardwy [Woliński, 1982]
  8. przed 1300 rokiem fretki są już znane w innych krajach europejskich2
  9. w średniowieczu bardzo popularna stała się albinotyczna odmiana fretki, ze względu na białe futerko… możliwe, że słynny obraz Leonarda da Vinci znany pt. „Dama z gronostajem” lub „Dama z łasiczką”, przedstawia właśnie tchórzofretkę albinosa?… bo ani łasiczka, ani gronostaj nie osiągają tak imponujących rozmiarów… ;-p
  10. w latach osiemdziesiątych XVIII fretki próbowano aklimatyzować w Australii i Nowej Zelandii, co zostało uwieńczona sukcesem w niektórych regionach tych krajów, np. w Nowej Zelandii po pięćdziesięciu latach uzyskiwano 20-40 tys. skór rocznie [Woliński, 1982]
  11. około 1875 roku przywieziono fretki do USA z Hiszpanii, w Pensylwanii kupowano je do polowań na króliki i szczury, a inne miasteczko Ferretvill (47 mil na południowy wschód od Cleveland), zawdzięczało właśnie swój rozwój hodowli fretek i już w 1915 roku wielu hodowców stamtąd posiadało duże stada tych zwierząt, sprzedając je m.in. na statki, w celu ochrony ładunku przed szczurami, bowiem stwierdzono, że zapach fretek działa odstraszająco na te gryzonie [Harding, 1915]
  12. w latach 20 ubiegłego stulecia zaczęto stosować fretki jako zwierzęta laboratoryjne, zwłaszcza w diagnostyce wirusologicznej2, co niestety trwa do czasów obecnych
  13. natomiast po II wojnie światowej nie powiodły się próby aklimatyzacji fretek w USA, przeprowadzone w celu zwalczania piesków preriowych oraz w Chinach w celu ograniczenia populacji susłów2… pewnie dlatego, że ten „pokarm” preferują tchórze stepowe… ;-)
  14. obecnie zdziczałe osobniki fretek występują na Wyspach Kanaryjskich, Sardynii i Sycylii (gdzie naturalnie nie występują tchórze) oraz NIESTETY najczęściej hodowane są jako zwierzęta laboratoryjne i wciąż jeszcze na skóry2… ale też coraz bardziej rośnie ich popularność, często można spotkać je w sklepach zoologicznych, hoduje się je w domowych hodowlach i traktuje jako zwierzęta towarzyszące człowiekowi na równi z psami oraz kotami…

Rozmieszczenie

Zasięg geograficzny tchórza obejmuje prawie całą Europę, od wybrzeży Atlantyku do pasma Uralu. Gatunek ten nie występuje na południu Bałkanów i na niektórych wyspach śródziemnomorskich (m.in. Sardynii, Korsyce i Sycylii) oraz w Irlandii i na północy Półwyspu Skandynawskiego.


© All rights reserved by wildlife2512

W pierwszej połowie XIX wieku tchórz zamieszkiwał całą Wielką Brytanię, jednak wraz z późniejszym spadkiem liczebności obszar jego występowania skurczył się do Walii. Przebieg dzisiejszej granicy areału gatunku w Skandynawii i Rosji jest wynikiem rozprzestrzeniania się tchórza na północ, które rozpoczęło się pod koniec XIX wieku w Finlandii, a później w Rosji… Przyczynami tego naturalnego rozprzestrzeniania tchórza mógł być postęp cywilizacji (z towarzyszącymi przemianami krajobrazu) na północ lub ocieplenie klimatu w ciągu ostatniego stulecia.1

Charakterystyka

Tchórz Mustela putorius [Linneaus, 1758], nazywany także tchórzem zwyczajnym, pospolitym1, europejskim lub leśnym, a w Rosji czarnym (ang. european polecat, niem. Iltis, fr. putois d’Europe, ros. czornyj chor)2, należy do rodzaju Mustela, który obejmuje co najmniej 16 gatunków zamieszkujących Euroazję, Afrykę i obie Ameryki (introdukowany także w Nowej Zelandii). Jest on jednym z największych przedstawicieli tego rodzaju:

  1. Mustela putorius putorius – zachodnia Europa, Skandynawia, wybrzeże Morza Śródziemnego
  2. Mustela putorius alba – Turyngia (Niemcy)
  3. Mustela putorius anglia (gatunek zagrożony) – Walia (Wielka Brytania)
  4. Mustela putorius aureola – Półwysep Iberyjski
  5. Mustela putorius berberi – Afryka Północna (od Maroka poprzez Algierię, Tunezję, Libię do Egiptu)
  6. Mustela putorius caledoniae (gatunek zagrożony) – Szkocja (Wielka Brytania)
  7. Mustela putorius larvata[us] – Wschodni Tybet, Azjatycka część półwyspu Bengalskiego
  8. Mustela putorius manium – Alpy (Szwajcaria, Francja, Austria, Włochy)
  9. Mustela putorius mosquensis – europejska część Rosji
  10. Mustela putorius ognevi – Europa Wschodnia i Środkowa
  11. Mustela putorius orientalis – na wschód od linii Psków, Mińsk, Żytomierz do Winnicy (Rosja)
  12. Mustela putorius piriformis – Morawy (Czechy)
  13. Mustela putorius rothschildi – Rumunia
  14. Mustela putorius stantschinskii – zachodnia część Rosji w europejskiej części
  15. Mustela putorius tibetanus – Ladakh, Tybet
  16. Mustela putorius furo [fretka] – pierwotny zasięg Azja Mniejsza, forma udomowiona

Tchórz występuje w całej Polsce i jest gatunkiem łownym poza okresem rozrodczym.1


© Some rights reserved by Peter G Trimming

  • pokarm: drób, króliki, zające, susły, gołębie, kuropatwy, bażanty, inne drobne ptaki, ich jaja i pisklęta, myszy (12-14 w ciągu doby), szczury, chomiki, nie gardzi też żabami, robakami i owadami leśnymi
  • długość ciała: 35-48cm samce, 30-39cm samice
  • długość ogona: 12-17cm samce, 9-15cm samice
  • waga: 1500-2000g samce, 650-850g samice
  • długość jelit: 527cm samce, 466cm samice [Tiernowski, 1977]
  • ilość zębów: 34
  • otwór nosowy: eliptyczny
  • kość prąciowa: 33,5-38,2mm
  • ilość chromosomów: 40
  • dojrzałość płciowa: 10-12 miesięcy lub 2 rok życia [Novikow, 1956]
  • ciąża: 40-42 dni
  • ilość młodych: 4-62
  • długość włosa: 35-45mm
  • pojemność mózgoczaszki: 8,2-9,8cm3 samce, 6,3-7,3cm3 samice2

Blisko spokrewnione z tchórzem i podobne do niego z wyglądu są następujące gatunki:

Tchórz stepowy Mustela eversmanni [Lesson, 1827]1 (ang. turkestan polecat, niem. Steppeniltis, fr. putois steppes, ros. stiepnoj chor’)2 z podgatunkami:

  1. tchórz stepowy europejski Mustela eversmanni eversmanni (gatunek zagrożony) – [Lesson, 1827] o barwie okrywy słomkowej lub rudożółtej, z ciemnym nalotem; pierś, kończyny przednie i tylne są czarnobrązowe; pysk i uszy białawe; jasne plamy wokół oczu; ogon słomkowo- lub rudobrązowy u nasady, a ciemnobrązowy lub czarny na końcu; występowanie: europejska część Rosji, zachodni Kazachstan i zachodnia Syberia.
  2. tchórz stepowy turkiestański Mustela eversmanni talassicus [Ognev, 1928] okrywa bardzo jasna, biaława bez rudego odcienia; góry i półpustynne części środkowej Azji i Kazachstanu, na północny-wschód od Taszkientu
  3. tchórz stepowy południowozabajkalski Mustela eversmanni michnoi [Kastschenko, 1910] okrywa barwy słomkowej z odcieniem białawy, włos długi, a ogon silnie owłosiony; Transbajkalia, północna Mandżuria
  4. tchórz stepowy amurski Mustela eversmanni amurensis  – północne Chiny, dorzecze Amuru, wschodnia Syberia [Ognev, 1930] okrywa włosowa bardzo krótka – 20mm, gęsta i miękka o rudożółtej barwie, ogon słabo owłosiony na samym końcu czarny; daleki wschód
  5. tchórz stepowy wschodniozabajkalski Mustela eversmanni dauricus [Stroganow, 1958] o długiej 45mm okrywie włosowej, żółtorudej barwy na grzbiecie; Transbajkalia, okolice Smoleńska i Chity
  6. Mustela eversmanni occindentalis (gatunek zagrożony) – [Brauner, 1929] o ciemniejszej okrywie włosowej niz tchórze kazachstańskie; Ukraina, wschodnia Polska
  7. Mustela eversmanni satunini (gatunek zagrożony) – [Migulin, 1928]; Stepy Nagalskie, Dagestan
  8. tchórz stepowy południowokazachstański Mustela eversmanni nobilis [Stroganow, 1958] okrywa włosowa długości 35-38mm o smoliście czarnych końcach bez brązowego odcienia, puch biały, ogon słabo owłosiony; Kazachstan
  9. tchórz stepowy zachodniosyberyjski Mustela eversmanni pallidus (gatunek zagrożony) – [Stroganow, 1958] okrywa włosowa w kolorze brązu, podszerstek biały lub słomkowożółty, długość 32-35mm, końcówka ogona ciemnobrązowa; zachodnia Syberia
  10. tchórz stepowy wschodniokazachstański Mustela eversmanni heptapotamicus [Stroganow, 1958] barwy rudej, puch jasnozłoty, długość 32-35mm; stepy przed Ałtajem, Kazachstan, Rosja
  11. Mustela eversmanni tuvinicus (gatunek zagroż0ny) – [Stroganow, 1958] okrywa gęsta, puszysta i długa 60-62mm, ciemnobrązowa na zadzie, podszycie żółtawe2; Tuwa (Rosja)
  12. Mustela eversmanii admirata (gatunek zagrożony) – Shansi, Hopei (północno-wschodnie Chiny) 
  13. Mustela eversmanii hungarica – Węgry, Rumunia, kraje byłej Jugosławii
  14. Mustela eversmanii aurea – Rosja
  15. Mustela eversmanii larvatus (gatunek zagrożony) – Kaszmir, południowo-wschodni Tybet
  16. Mustela eversmanii lineiventer – góry Ałtaj, południowa Syberia
  17. Mustela eversmanii robusta  (gatunek zagrożony) – północne Węgry
  18. Mustela eversmanii tiarata – Chiny, Mongolia

Zasięg geograficzny tchórza stepowego w Europie rozbity jest na dwie części. Wyspowa populacja zachodnia obejmuje m.im. Austrię, Węgry i południową Słowację. Natomiast wschodnia populacja – m.in. na Ukrainie, Rumunii1, Jugosławii2 i Bułgarii – jest częścią ciągłego areału gatunku, który sięga daleko na wschód i obejmuje azjatyckie stepy w Mongolii i Chinach. W ostatnich stuleciach zasięg tchórza stepowego rozszerzył się na zachód i północ. W 1928 roku zanotowano pojawienie się tego gatunku na Węgrzech, w 1948 roku w byłej Czechosłowacji, w 1952 roku w Austrii. W Polsce ten gatunek potwierdzono w 1970 roku koło Hrubieszowa w Gliniskach (objętych ochroną rezerwatową) i znany jest z kilku stanowisk na Wyżynie Lubelskiej i w Zamościu. Z uwagi na rzadkość od 1955 roku objęty jest ochroną prawną i wcześniej wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt w kategorii zwierząt rzadkich.1


© All rights reserved by Igor Mavrin

  • pokarm: susły, myszy i inne gryzonie, ptasie jaja a z braku preferowanego pokarmu także ptaki, jaszczurki i pokarm roślinny; zimą, gdy występują większe problemy z łowieniem pogrążonych w zimowym śnie susłów i chomików, chętnie odwiedza brzegi wód, gdzie poluje na piżmaki, karczowniki i ryby6
  • długość ciała: 32-56cm samce, 29-52cm samice
  • długość ogona: 8-18cm samce, 7-18cm samice
  • waga: mniejsza niż u tchórza
  • długość jelit: 416cm samce, 383cm samice
  • ilość zębów: 34
  • otwór nosowy: okrągły
  • kość prąciowa: 36,7-44,0mm
  • ilość chromosomów: 38
  • dojrzałość płciowa: 10 miesięcy
  • ciąża: 36-38 dni
  • samica ma 10-12 sutków
  • ilość młodych: 3-18
  • długość włosa: 20-26mm
  • pojemność mózgoczaszki: 5,7-8,4cm3 samce, 4,9-8,4cm3 samice2

Tchórz czarnostopy Mustela nigripes [Audubon i Bachmann, 1851] jest gatunkiem północnoamerykańskim, który znajduje się na krawędzi wyginięcia: liczebność tego gatunku na wolności nie przekracza 200 osobników1, co jest wynikiem polowań, uznany został za gatunek ginący, objęty ochroną zgodnie z 1. załącznikiem Konwencji Waszyngtońskiej (CITES)…


© All rights reserved by J. Michael Lockhart USFWS Mountain Prairie


© All rights reserved by J. Michael Lockhart USFWS Mountain Prairie

…

by: Ana

foto:
1) ferrets (fretki) by ferretta.pl
2) polecat (tchórz) by wildlife2512
3) polecat (tchórz) by Peter G Trimming
4) mustela eversmanni (tchórz stepowy) by Igor Mavrin
5) black-footed ferret (tchórz czarnołapy) by J. Michael Lockhart USFWS Mountain Prairie
6) https://www.facebook.com/USFWSMountainPrairie
7) flickr.com
© All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów

literatura:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992, 2001
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Drobne ssaki” Prof. MVDr. Zdenek Knotek, CSc, MVDr. Zora Knotkova, CSc., Brno 2004

linki:
[1] smallanimalchannel.com
[2] portalwiedzy.onet.pl
[3] science.smith.edu
[4] cepl.sggw.pl
[5] encyklopedia WIEM, portalwiedzy.onet.pl

…





  • Odświeżony i uzupełniony istotnymi informacjami temat o POCHODZENIU fretki… ;-)