Ocena biochemii

[ALT ALAT GPT] AMINOTRANSFERAZA (TRANSAMINAZA) ALANINOWA

Wzrost aktywności:

• nowotwory wątroby
• zapalenie trzustki
• hemoliza in vitro i in vivo
• cholestazy wątrobowe
• marskość wątroby (z jednoczesnym podwyższeniem AST)
• leczenie dużymi dawkami salicylanów
• wirusowe zapalenie wątroby
• toksyczne uszkodzenie wątroby
• niewydolność krążenia

[AST AspAT GOT] AMINOTRANSFERAZA (TRANSAMINAZA) ASPARAGINIANOWA

Wzrost:

• marskość wątroby
• zapalenie trzustki
• hemoliza in vitro i in vivo
• zapalenie mięśni szkieletowych
• przewlekłe zapalenie wątroby
• zabiegi chirurgiczne
• pasożyty
• niedobór selenu i witaminy E
• zawał mięśnia sercowego
• wirusowe zapalenie wątroby
• toksyczne uszkodzenie wątroby
• nowotwory
• intensywny wysiłek

AMONIAK

Podwyższenie stężenia [hiperamonemia]:

• uszkodzenie wątroby
• dieta wysokobiałkowa
• krwotoki żołądkowo-jelitowe

[AMY] AMYLAZA

Wzrost:

• ostre zapalenie trzustki
• niedrożność jelit
• kwasica ketonowa w kwasicy
• niewydolność nerek
• hiperadrenokortycyzm
• niedrożność gruczołów ślinowych

Spadek:

• martwica trzustki
• rozległe oparzenia
• zatrucia metalami ciężkimi
• hemoliza

[TP] BIAŁKO CAŁKOWITE

Podwyższone [hiperproteinemia]:

• odwodnienie
• choroby nowotworowe (lymphosarcoma, plazmocytoma)
• przewlekłe stany zapalne
• nadczynność białkotwórcza wątroby
• wysiłek
• wiek
• ucisk naczyń podczas pobierania krwi

Obniżone [hipoproteinemia]:

• upośledzone wchłanianie w jelitach
• niedobory żywieniowe białka
• rozległe rany i oparzenia
• atrofia i zwłóknienie wątroby
• przewlekłe krwawienia
• nadczynność tarczycy
• zapalenie otrzewnej
• choroby nerek przebiegające z białkomoczem
• przewodnienie
• gorączka (stany powodujące rozpad białka)
• ciąż, laktacja (wzmożone zapotrzebowanie na białko)

BILIRUBINA CAŁKOWITA

Podwyższenie:

• żółtaczka hemolityczna (wzmożony rozpad krwinek czerwonych)
• żółtaczka mechaniczna (utrudniony odpływ żółci z wątroby)
• żółtaczka miąższowa (uszkodzenie komórek wątroby powodujące upośledzenie ich czynności wydalniczej)
• hemoliza
• ostre zapalenie, marskość wątroby
• choroby dziedziczne

[Cl-] CHLORKI

Podwyższenie [hiperchloremia]:

• odwodnienie
• kwasica kanalikowa
• zasadowica oddechowa
• dieta lub terapia bogata w sól
• hiperadrenokortycyzm

Obniżenie [hipochloremia]:

• utrata drogą nerek i przez skórę
• wymioty
• kwasica oddechowa
• hiperadrenokortycyzm

[HDL LDL] CHOLESTEROL

Podwyższenie [hipercholesterolemia]:

• nerczyce
• żółtaczka zastoinowa
• cukrzyca
• niedoczynność tarczycy
• dieta zbyt bogata w tłuszcze

Obniżenie [hipocholesterolemia]:

• niewydolność trzustki
• choroby wątroby (marskość, martwica, toksyczne uszkodzenie)
• nadczynność tarczycy
• niedokrwistości

[LD LDH] DEHYDROGENAZA MLECZANOWA

Wzrost:

• choroby wątroby
• niedokrwistość hemolityczna
• białaczka
• choroby mięśni szkieletowych
• zapalenie płuc
• zawał mięśnia sercowego
• długotrwały stres
• hemoliza

[CO2] DWUTLENEK WĘGLA

Podwyższenie:

• zasadowica metaboliczna
• hipokalemia
• kwasica oddechowa

Obniżenie:

• kwasica metaboliczna
• zasadowica oddechowa
• odwodnienie

[A/G] Stosunek Albumin do Globulin

Wzrost współczynnika:

• brak przeciwciał
• chłoniak
• białaczka

Spadek współczynnika:

• przewlekłe infekcje
• choroby nerek lub/i wątroby

[ACP] FOSFATAZA KWAŚNA

Wzrost:

• rak prostaty
• nowotwory złośliwe kości
• hemoliza in vitro i in vivo
• zniszczone płytki krwi
• pierwotna nadczynność przytarczyc

[ALP Falk FAL AP] FOSFATAZA ZASADOWA | ALKALICZNA

Wzrost:

• żółtaczka zastoinowa
• wirusowe i toksyczne zapalenie wątroby
• marskość wątroby
• białaczka szpikowa
• nowotwory kości
• osteomalacja
• krzywica
• po leczeniu glikokortykosteroidami
• hiperadrenokortycyzm
• czas ciąży
• czas wzrostu kośćca
• niedobór witaminy D3

Obniżenie stężenia:

• z wiekiem

[P++] FOSFOR

Podwyższenie [hiperfosfatemia]:

• znaczny rozpad komórek (świeże złamania kości, chemioterapia, hemoliza, rozpad mięśni)
• hiperwitaminoza D (zatrucia)
• wtórna nadczynność przytarczyc pochodzenia nerkowego i przewlekła niewydolność nerek
• nadczynność tarczycy
• mocznica
• niedoczynność przytarczyc
• młode zwierzęta
• nadmiar fosforu w diecie
• hemoliza

Obniżenie [hipofosfatemia]:

• pierwotna nadczynność przytarczyc
• hemoglobinuria poporodowa
• krzywica
• osteomalacja
• tężyczka
• cukrzyca (początek leczenia insuliną)
• niedobór fosforu w diecie
• zespół złego wchłaniania (względne – niedobór witaminy D lub bezwzględne – niedobór fosforu)
• wysoka laktacja
• leczenie glikokortykosteroidami

[ALB] ALBUMINY

Podwyższenie [hiperalbuminemia]:

• odwodnienie

Obniżenie [hipoalbuminemia]:

• niedożywienie
• zaburzenia wchłaniania
• nerczyce
• urazy i oparzenia
• choroby wątroby
• choroby przewodu pokarmowego
• oparzenia, krwawienia, wysięki
• posocznica
• urazy
• wysoka gorączka
• nowotwory
• przewodnienie

GLOBULINY

Podwyższenie stężenia globulin α [hiperglobulinemia α]:

• koniec ciąży
• ostre stany zapalne

Obniżenie stężenia globulin α [hipoglobulinemia α]:

• choroby wątroby
• choroby nerek
• nowotwory złośliwe
• kolagenozy

Podwyższenie stężenia globulin β [hiperglobulinemia β]:

• niedoczynność tarczycy
• przewlekłe zapalenia

Podwyższenie stężenia globulin γ [hiperglobulinemia γ]

• zakażenia
• choroby wątroby
• choroby autoimmunizacyjne

Obniżenie stężenia globulin γ [hipoglobulinemia γ]:

• niedostateczny stan odporności siarowej u nowo narodzonych zwierząt

FRUKTOZOAMINA

Jest glikozylowaną albuminą i γ-globuliną o czasie półtrwania wynoszącym 1-2 tygodnie. Jest dobrym wskaźnikiem poziomu glukozy, zwłaszcza u zwierząt niespokojnych, u których na skutek stresu przy pobieraniu krwi dochodzi do hiperglikemii.

Na wyniki ma wpływ: różny skład białek, w tym białka ostrej fazy i przemiana białkowa w nadczynności tarczycy, stan nawodnienia, bilirubinemia i hemoliza.

[SHBG] GLUKOZA

Podwyższenie [hiperglikozemia, hiperglikemia]:

• cukrzyca
• zapalenie nerek
• zapalenie trzustki
• odwodnienie
• nadczynność kory i rdzenia nadnerczy
• nadczynność przysadki
• nadczynność tarczycy
• fizjologicznie u zwierząt monogastrycznych po posiłku

Obniżenie [hipoglikozemia, hipoglikemia]:

• nadczynność wysepek Langerhansa
• niewydolność nerek
• niedoczynność nadnerczy
• znaczna niedokrwistość
• toksyczne uszkodzenie wątroby
• ketoza
• długotrwały wysiłek fizyczny
• głód lub złe wchłanianie
• zespół hipoglikemiczny szczeniąt
• fizjologicznie: ciąża i laktacja

[GGT γ-GT] γ-GLUTAMYLOTRANSFERAZA | FOSFOTAZA ALKALICZNA

Wzrost:

• cholestaza wewnątrz i pozawątrobowa
• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki
• ostre zapalenie wątroby
• choroba wrzodowa okrężnicy
• po leczeniu kortykosteroidami
• w żółci wartość enzymu jest 100 razy wyższa niż w surowicy
• leki: przeciwpadaczkowe, rifampicyna
• mononukleoza

[HbA] HEMOGLOBINA GLIKOWANA

Czas półtrwania wynosi 120 dni, co oznacza ustalenie poziomu glikemii sprzed 4-5 tygodni (pamięć poziomu glikemii).

[CK] KINAZA KREATYNOWA

Wzrost:

• urazy tkanki mięśniowej
• postępujące zwyrodnienia mięśni
• zatrucia, np. strychniną, tlenkiem węgla

Spadek:

• przechowywanie surowicy

KREATYNINA

Podwyższenie:

• po wysiłku
• zmniejszone wydalanie (niewydolność nerek, leki o ubocznym działaniu nefrotoksycznym, zatrucie związkami organicznymi i nieorganicznymi)
• fałszywe wyniki na skutek podwyższonego stężenia w surowicy niektórych endogennych metabolitów, tj. np. glukoza, związki ketonowe, histydyna, asparagina, mocznik, indol, kwas hipurowy, a także leki: antybiotyki, kwas askorbinowy, nitrofurazon oraz substancje diagnostyczne, np. bromosulftaleina

Obniżenie:

• głodzenie
• kortykosteroidy

KWAS MLEKOWY

Podwyższenie:

• kłębuszkowe zapalenie nerek
• niedrożność dróg moczowych
• choroby nowotworowe, zwłaszcza białaczki
• niektóre choroby wątroby
• głodzenie

Obniżenie:

• upośledzenie czynności resorpcyjnej kanalików nerkowych

KWAS MLEKOWY

Podwyższenie stężenia:

• zbyt małe zaopatrzenie tkanek w tlen
• kwasica metaboliczna
• niedokrwistość
• cukrzyca

KWASY ŻÓŁCIOWE

Podwyższenie:

• pierwotne i wtórne uszkodzenia wątroby
• cholestaza wewnątrz i pozawątrobowa
• zespolenie oboczne wrotno-główne

Obniżenie:

• zatrzymanie treści w jelitach
• zespół złego wchłaniania

LIPAZA

Wzrost:

• ostre zapalenie trzustki
• nowotwory trzustki
• choroby nerek
• niedrożność jelit

[Urea] MOCZNIK

• infekcja układowa
• zakażenia bakteryjne, np. zakażenie dróg moczowych (UTI), zapalenie płuc, biegunka lub zakażenie skóry z objawami, tj.: gorączka, dreszcze, podwyższona liczba leukocytów, zmęczenie

[BUN] AZOT MOCZNIKOWY

Podwyższenie (przyczyny przednerkowe):

• odwodnienie
• choroby układu sercowo-naczyniowego
• krwotok w przewodzie pokarmowym
• zwiększony ketabolizm (gorączka, uszkodzenie mięśni)
• stres pourazowy
• dieta wysokobiałkowa

Podwyższenie (przyczyny nerkowe):

• odmiedniczkowe zapalenie nerek
• ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych
• marskość nerek
• nerczyce

Podwyższenie (przyczyny pozanerkowe):

• kamica nerkowa i pęcherzowa

Obniżenie:

• silne uszkodzenie wątroby
• po infuzji glukozy

[Mg++] MAGNEZ

Podwyższenie [hipermagnezemia]:

• ostra kwasica cukrzycowa
• niewydolność nerek
• odwodnienie
• hipokalcemia
• hemoliza

Obniżenie [hipomagnezemia]:

• niedostateczna podaż, złe wchłanianie
• niedoczynność przytarczyc
• hiperaldosteronizm
• tężyczka

[Zn] CYNK

Nadmiar (zatrucie powyżej 500ppm w każdym wieku):

• senność
• krwawienia z żołądka
• depresja szpiku kostnego powodująca niedokrwistość
• osłabienie kończyn miedniczych
• niewydolność nerek i wątroby skutkująca mocznicą, śpiączką i śmiercią (pośmiertnie nerki są blade i miękkie, a wątroba koloru pomarańczowego)
• blade błony śluzowe
• przyczyny: galwanizowane pojemniki na wodę i pokarm

Niedobór:

• zmiany skórne u młodych zwierząt

[Cu] MIEDŹ

Nadmiar:

• anemia
• kolagenopatia
• nadczynność tarczycy
• ogólny stan zapalny

Niedobór:

• anemia
• niewydolność nerek
• nieprawidłowa synteza hemoglobiny

[Se] SELEN

Nadmiar:

• nieprawidłowy rozwój płodów (samica w ciąży)
• u młodych zwierząt nieprawidłowy rozwój kośćca i chrząstek
• powoduje, przyspiesza próchnicę zębów
• wyłysienia i problemy ze skórą i pazurami
• nieprzyjemny zapach z pyska (czosnkowy)
• złe gojenie się ran i apatia

Niedobór:

• przedwczesne starzenie się
• niedorozwój mózgu
• problemy ze wzrokiem
• opóźnienie wzrostu
• choroby wątroby
• niedorozwój mięśni
• nowotworzenie z jednoczesnym brakiem witaminy E
• nowotwory skóry z jednoczesnym brakiem witaminy A
• choroby serca

[TIBC Fe++] ŻELAZO

Podwyższenie:

• niedokrwistości hemolityczne
• wirusowe zapalenie wątroby
• zapalenie nerek

Obniżenie:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza
• choroby nowotworowe
• nerczyce

[K+] POTAS

Podwyższenie [hiperkalemia]:

• niewydolność kory nadnerczy
• skąpomocz i bezmocz spowodowany schorzeniami nerek
• oparzenia
• ostra niedrożność jelit

Obniżenie [hipokalemia]:

• utrata potasu przez przewód pokarmowy (wymioty, biegunka, przetoki jelitowe i żołądkowe)
• utrata potasu drogą nerek (kwasica metaboliczna, pierwotny hiperaldosteronizm, leczenie hormonami kory nadnerczy, podawanie środków moczopędnych)
• choroby nerek
• przemieszczenie potasu z płynu pozakomórkowego do komórek (zasadowica metaboliczna)
• wstrząs pourazowy

[Na+] SÓD

Podwyższenie [hipernatremia]:

• moczówka prosta
• udar cieplny
• gorączka
• nadczynność kory nadnerczy
• hiperaldosteronizm
• biegunki
• niewydolność nerek

Obniżenie [hiponatremia]:

• przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych
• biegunki
• nadmierne pocenie
• niewydolność kory nadnerczy
• cukrzyca
• przedawkowanie środków moczopędnych
• oparzenia

[Ca++] WAPŃ

Podwyższenie [hiperkalcemia]:

• nadczynność przytarczyc (z jednoczesnym obniżeniem stężenia fosforu)
• przewlekłe zapalenie nerek z mocznicą
• niewydolność krążenia
• rozedma płuc
• przedawkowanie witaminy D
• zwiększone wchłanianie wapnia z jelit

Obniżenie [hipokalcemia]:

• porażenie poporodowe
• nerczyce
• ostre zapalenie trzustki
• niedobór witaminy D
• niewydolność nerek w fazie diuretycznej
• hipoproteinemia
• ciąża i laktacja
• zaawansowany wiek

[HCO3-] WODOROWĘGLANY

Zwiększenie [zasadowica]:

• niestrawność zasadowa
• wymioty
• niedokrwistość
• leczenie salicylanami
• przedawkowanie dwuwęglanu sodu

Zmniejszenie [kwasica]:

• biegunka
• zapalenie nerek
• porażenie poporodowe
• niestrawność kwaśna
• stany głodu
• mięśniochwat
• wysiłek
• rozedma płuc
• niektóre rodzaje zapalenia płuc
• niektóre stany gorączkowe

[pH] ODCZYN KRWI

Krew żylna jest bardziej zasadowa niż krew tętnicza.

[TG] TRIACYLOGLICEROLE | TRIGLICERYDY

Podwyższenie:

• cukrzyca
• zapalenie trzustki
• nerczyce
• niedrożność przewodów żółciowych

WITAMINA A

Nadmiar witaminy A powoduje:

• wady wrodzone u potomstwa matek z hiperwitaminozą w czasie ciąży
• zaburzenia pracy wątroby i nerek
• odwapnienie kości
• zmniejszone uwapnienie kości mogące doprowadzić do osteoporozy
• bóle stawów

Awitaminoza witaminy A wywołuje:

• wysychanie spojówek i rogówek
• suchość skóry, czasem objawiająca się zaczerwionymi obszarami
• brak apetytu
• ślepota zmierzchowa (kurza ślepota)
• złe widzenie
• zahamowanie wzrostu
• zanikanie nabłonków (oka, rogówki, dróg oddechowych i pokarmowych)
• łuszczyca
• rogowiec
• trądzik pospolity
• łysienie plackowate
• skłonności do biegunek
• złe samopoczucie
• zły wygląd

WITAMINA B12

Nadmiar witaminy B12:

• nie jest toksyczna
• objawy uczuleniowe

Niedobór witaminy B12 powoduje:

• złożony zespół chorobowy, którego głównymi objawami są objawy neurologiczne, hematologiczne i psychiatryczne
• niedokrwistość megaloblastyczna

WITAMINA C

Nadmiar witaminy C:
nie jest toksyczna, przyjmowana w nadmiarze może wywoływać:

• dolegliwości żołądka, nudności, biegunkę, wymioty
• wysypkę skórną
• przyspieszenie tworzenia się kamieni nerkowych
• obniżoną odporność (po radykalnym zmniejszeniu dawki)
• w czasie ciąży może być szkodliwa dla płodu

Nadmiar wydalany jest z organizmu wraz z moczem…

Niedobór witaminy C w diecie powoduje:

• osłabienie organizmu, szybsze męczenie się
• podatność na infekcje i stresy
• prowadzi do choroby zwanej szkorbut – samoistne krwawienia, uszkodzenia naczyń krwionośnych, krwawe wybroczyny, złe gojenie i odnawianie się ran, rozpulchnienie dziąseł, zmiany w zębach (np. zgorzel), bolesność stawów i mięśni, obrzęki kończyn, osłabienie, utrata apetytu, obniżenie wydolności fizycznej, depresja, osteoporoza, niedokrwistość, nadczynność gruczołu tarczowego, zaburzenia neurologiczne, wtórne infekcje, schorzenia żołądka, zapalenie błony śluzowej, przedłużenie okresu zaziębienia organizmu i trudności w leczeniu zakażeń
• ostatecznie może prowadzić do śmierci!!!

WITAMINA D

Nadmiar witaminy D:
Może powodować nudności, wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się, świąd skóry, ból oczu i głowy, biegunka, nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, obfite pocenie się, może dochodzić do tworzenia złogów nerkowych (kamica nerkowa), a także zwapnień (nefrokacynoza), następnie do niewydolności nerek, mogą pojawiać się złogi wapniowe w tkankach miękkich: sercu i naczyniach krwionośnych, płucach, w wątrobie… U maluchów można obserwować opóźnienia w rozwoju… Najczęściej przyczyną zgonu jest niewydolność nerek… Skutkami przedawkowania wit. D przez ciężarne i karmiące samice mogą być deformacje płodu, choroby kości u noworodka…

Awitaminoza witaminy D prowadzi do:

• krzywicy
• rozmiękaniem kości (osteomalacja) i osteoporozą
• złamaniami, skrzywieniami i zwyrodnieniami układu kostnego
• złym funkcjonowaniem układu nerwowego i mięśniowego
• zapaleniem spojówek
• stanami zapalnymi skóry
• osłabieniem organizmu i zmniejszeniem odporności
• pogorszeniem słuchu
• osłabieniem i wypadaniem zębów
• oraz zwiększeniem się ryzyka chorób autoimmunologicznych, zwłaszcza cukrzycy typu I, choroby Leśniowskiego-Crohna, raka pęcherza moczowego, piersi, jelita grubego, okrężnicy i jajnika

…

Uwaga!

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami. Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu. Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

by: Ana, Eva

foto: 
1) ferretta.pl
© All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów

literatura:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] resmedica.pl
[12] labtestsonline.pl
[13] „Drobne ssaki” Prof. MVDr. Zdenek Knotek, CSc, MVDr. Zora Knotkova, CSc., Brno 2004
[14] „Wartości referencyjne podstawowych badań laboratoryjnych w weterynarii”, Anna Winnicka, SGGW, 2008

…