WYŁYSIENIA

Wielokrotnie właściciele fretek zadają mi pytanie: „… Co jest przyczyną, że moja fretka łysieje na ogonie, grzbiecie, kończynach miednicznych, szyi, małżowinach usznych i brzuszku?…”

Przyczyn łysienia może być kilkadziesiąt, od całkiem błahych do dość poważnych stanów chorobowych, które mogą występować samoistnie lub w grupach:

• sezonowe zmiany okrywy włosowej:

1. linienie wiosenne
2. linienie jesienne

• błędy dietetyczne:

1. braki aminokwasów i tłuszczów zwierzęcych
2. braki witaminowo-mineralne (witamina A, D3, cynk, wapń)
3. zatrucia
4. alergie pokarmowe: soja, kukurydza, zboża i inne węglowodany w diecie, monodieta mięsna – piersi, wątróbka, skrzydełka kurczaka, indyka czy wołowina

• błędy bytowe:

1. brak światła
2. nadmiar światła
3. zbyt wysoka temperatura otoczenia
4. brak ruchu
5. brak wybiegu o możliwościach rozwoju psychicznego i rozwoju cech specyficznych dla gatunku
6. stres
7. ruja permanentna (hiperestrogenizm)

• choroby:

1. ropomacicze 
2. toksemia
3. cukrzyca
4. niedoczynność tarczycy
5. stłuszczenie wątroby
6. endokrynopatia nadnerczy
7. nadczynność lub rak nadnerczy
8. guz komórek tucznych
9. nowotwory jajników/jąder
10. i inne

• pasożyty:

1. zakażenia grzybicze
2. pasożyty zewnętrzne (świerzbowce, pchły)
3. pasożyty wewnętrzne

Objawy

Wyłysienia spowodowane linieniem sezonowym (wisona/jesień) są dość łatwe do odróżnienia od tych spowodowanych chorobą… Łatwo można zaobserwować widoczne zmiany na skórze fretki w postaci:

• „zasinienia”, zaciemnienia w okolicach brzucha, pachwin, czy na ogonie – wygląda jakby fretka się uderzyła i wyszło jej kilka ciemnogranatowych siniaków, ale są to nowo rosnące włoski, które przebijając się przez skórę, wizualnie dają taki efekt
• wraz z wypadaniem starej okrywy włosowej rośnie nowa

W przypadku wyłysień chorobowych nie obserwuje się wyżej wymienionych objawów… Skóra jest jasna, cienka, wręcz pergaminowa w dotyku, a fretka stopniowo, wraz z postępem choroby traci okrywę włosową, z poszczególnych części ciała:

• ogona i podbrzusza
• zadu
• grzbietu
• tułowia
• głowy

Takie wyłysienia i to długoterminowe, trwające ponad kilka tygodni, wymagają badania weterynaryjnego i odnalezienia przyczyny choroby… Najczęstszymi przyczynami łysienia u fretek jest utrata przez organizm równowagi hormonalnej, w wyniku różnych czynników, tj.:

• zbyt długa ruja, tzw. permanentna, która dotyczy zarówno samic jak i samców
• nowotwory organów rozrodczych, które dotyczą fretek niekastrowanych
• nadczynność/nowotwory nadnerczy, które dotyczą fretek kastrowanych ze złym periodem świetlnym oraz dietą węglowodanową

Ruja permanentna

Przedłużające się ruje są charakterystyczne dla samiczek, ale dotyczą także samców, choć teoretycznie nie występuje u nich ruja, a długoterminowa gotowość rozrodcza… Przetrwała ruja lub zbyt długo trwający okres rozrodczy, brak wyciszenia, jest naprawdę DUŻYM PROBLEMEM ZDROWOTNYM!

W czasie okresu godowego (okres w którym ilość światła wynosi minimalnie 12h na dobę), organizm fretek zaczyna produkcję hormonów płciowych i trwa tak do momentu zapłodnienia (u samic) lub do końca okresu godowego w okresie lipca (samice), w okresie września (samce)… Co oznacza, że dana samiczka może być w ciągłej rui 5-6 miesięcy (od lutego do lipca), a dany samiec przez okres 9 miesięcy (od stycznia do września)… Okres rozrodczy jest bardzo wycieńczający dla fretek, co objawia się:

• dużym spadkiem wagi, nawet do 40% – większy spadek wagi powinien być dla opiekuna pierwszym ostrzeżeniem, aby jak najszybciej szukać pomocy u lekarza weterynarii
• słabszym apetytem
• większą aktywnością
• oraz osłabionym organizmem, podatnym na wiele wtórnych infekcji

Ruja, u samicy fretki, trwa nieprzerwanie do momentu wywołania owulacji (jajeczkowania), co najszybciej osiąga się poprzez kontakt z samcem i zapłodnienie… Bardzo rzadko przechodzi samoistnie po 6-8 tygodniach… Gdy jednak, po tym okresie, nie nastąpi cofnięcie się objawów rui (zanik sromu/”wisienki” i wyciszenie) mamy do czynienia z RUJĄ PERMANENTNĄ!

Ruja (okres rozrodczy), u samca fretki, trwa od przełomu grudnia/stycznia, czasami wcześniej (młode samce z bieżącego roku) do końca września, co oznacza, że samiec przez wiele miesięcy jest w ciągłym stanie gotowości do krycia samicy…

Długoterminowa produkcja hormonów, która nie zostaje wstrzymana i trwa nieprzerwanie ponad te wyżej wymienione okresy graniczne, doprowadza do powolnego, ale bardzo konsekwentnego spustoszenia i osłabienia organizmu fretki… Widocznym skutkiem przetrwałej/permanentnej/ długotrwałej rui są właśnie wyłysienia, ale może się pojawić wiele infekcji wtórnych, tj.: zakażenia bakteryjne, przeziębienia, itp.

Nadczynność, nowotwór nadnerczy

Choroby nadnerczy przeważnie dotykają fretek sterylizowanych/ kastrowanych… Organizm zwierząt poddanych sterylizacji/ kastracji, pomimo tego zabiegu, nadal produkuje hormony płciowe, które normalnie brałyby udział w procesach rozrodczych, ale z uwagi na brak narządów rodnych nie dochodzi do ich neutralizacji/ sprzężenia zwrotnego, czyli sygnału do przerwania rui… Ciągłe i nieprzerwane „bombardowanie” organizmu hormonami płciowymi, produkowanymi przez nadnercza, prowadzi do ich powolnego wyniszczenia oraz do rakowienia…

Nadmiar hormonów

Jak widzimy, w wyżej omówionych chorobach oraz w przypadku nowotworów narządów płciowych, ciągła i nieprzerwana produkcja estrogenu (samice) i/lub androgenu (samce) powoduje ich nadmiar w organizmie i może doprowadzić do hiperestrogenizmu, objawiającego się u fretek:

• ZABURZENIAMI FUNKCJI SZPIKU KOSTNEGO
• STRESEM
• ogólnym OSŁABIENIEM ORGANIZMU, podatnym na wszelkie infekcje, nawet najdrobniejsze
• lub ROPOMACICZEM (tylko samice)

Każde z tych schorzeń może zakończyć się śmiercią fretki… ;-(

Estrogeny, to grupa hormonów płciowych, do których zalicza się estradiol, estron i estriol, zwane hormonami żeńskimi i odgrywającymi najważniejszą rolę właśnie w organizmach samic, ale są też niezbędne dla samców – ich niedobór w jądrach może powodować bezpłodność…

Estrogeny wpływają na wiele cech i funkcji organizmu… W zakresie budowy ciała są odpowiedzialne za kształtowanie się:

• żeńskich narządów płciowych w czasie rozwoju płodowego i po urodzeniu
• psychiki i popędu płciowego

W zakresie procesów biochemicznych są odpowiedzialne za:

• gospodarkę lipidową – zwiększają poziom „dobrego” cholesterolu HDL, a obniżają poziom „złego” cholesterolu LDL; zwiększają też wydalanie cholesterolu z żółcią
• gospodarkę wapniową – zwiększają odkładanie wapnia w kościach, zapobiegając osteoporozie
• zwiększanie przyswajania białek
• zwiększanie syntezy białek endogennych, np. białek wiążących hormony tarczycy i nadnerczy
• zwiększanie krzepliwości krwi
• przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich (macicy i jajowodów)

Niedobór estrogenów jest powszechny u samic starszych, ponieważ ich jajniki przestają syntetyzować te hormony lub u samic po sterylizacji i są przyczyną licznych chorób metabolicznych…

Nadmiar estrogenów występuje w schorzeniach związanych z nadmierną ich produkcją, np.:

• nowotwory jajników
• oraz podczas przyjmowania zbyt dużych dawek leków zawierających hormony (np. hormony podawane przy wyciszaniu)
• lub podczas przyjmowania hormonów wraz z dietą węglowodanową (fitoestrogeny, w które obfitują produkty roślinne, np. soja, nagminnie nadużywana w większości suchych i mokrych karmach komercyjnych)

Problem

Co tak naprawdę jest problemem? … Wielu właścicieli nawet nie domyśla się, że takie wyłysienie może oznaczać zaawansowaną chorobę, która niestety przeważnie kończy się śmiercią fretki… ;-|

Kiedy zaczyna się problem? … Tak naprawdę problem rozpoczyna się wraz z momentem zamieszkania z nami fretki… Są to zwierzaki już dość popularne, ale niestety całkowicie nieprzystosowane fizjologicznie do życia w domowych pieleszach… Ich cykl płciowy odgrywa kluczową rolę zdrowotną, a jest słabo rozumiany lub całkowicie nieznany dla wielu opiekunów… Dotychczasowe metody dostosowania fretek do życia wśród ludzi (środki farmakologiczne, hormonalne, czy zabiegi chirurgiczne oraz nieodpowiednia dieta), całkowicie nie zdały egzaminu… Te kilka czynników wpływa na późniejsze problemy zdrowotne fretek…

Jak każdy wie, fretka wchodząc w okres dojrzałości płciowej sygnalizuje to:

• nabrzmiałymi organami płciowymi, sromem/”wisienką” (samice), jądrami (samce)
• oraz zmianą zachowania (mniej śpi, mniej je, jest bardziej aktywna, zaczepna, wesoła)

Jest to normalne, mamy bowiem do czynienia z rujką, którą powinniśmy bacznie obserwować…

I co teraz? … W wielu miejscach przeczytacie, że należy:

• jak najszybciej podać zastrzyk hormonalny
• a następnie sterylizować/ kastrować samiczkę czy samca!

Oczywiście jest to totalna bzdura!

1. Nigdy nie podawaj fretce hormonów w zastrzykach, czy tabletkach, zwłaszcza w późnej rui (trwającej ponad 4 tygodnie), tak jak i szczepionek!!! … Podanie hormonów, czy leków osłabiających odporność organizmu może być przysłowiowym „gwoździem do trumny” fretki… ;-(
2. Podobnie z kastracją/ sterylizacją, może i jest to jakieś rozwiązanie, ale czy najlepsze? … W dobie, gdy wiemy, że kastracja/ sterylizacja najprawdopodobniej będzie skutkować przewlekłymi i nieuleczalnymi chorobami nadnerczy i innych, powiązanych chorób? Kastracja/ sterylizacja fretki powinna być podyktowana potwierdzonymi przesłankami medycznymi, czyli chorobami zagrażającymi życiu, tj.: ropomacicze, hiperestrogenizm, nowotwory i inne…

Alternatywy?!

Pamiętajcie o jednym, że Wy oswajacie zwierzaka i jesteście za niego odpowiedzialni, czyli powinniście liczyć się ze sporymi wydatkami finansowymi, dotyczącymi normalnego bytowania fretek we własnym domu…

W obecnej chwili najlepszym rozwiązaniem w przypadku fretek jest zastosowanie implantu Suprelorin, który bardzo dobrze sprawdza się w walce z wyżej wymienionymi problemami oraz reguluje liczebność populacji (środek antykoncepcyjny), przy jednoczesnej bardzo małej liczbie, ewentualnych skutków ubocznych… Jednym minusem tej metody jest cena zabiegu, wahająca się w przedziale 200-300 PLN…

Jeżeli brakuje Wam pieniędzy na zabieg, to przynajmniej zapewnijcie zwierzakowi najlepszą opiekę bytową, weterynaryjną i wyżywienie… Chociaż to na pewno będzie więcej kosztować niż sam zabieg… Jeżeli nie rozmnażacie zwierzaka, to najlepszą metodą pozbawienia możliwości rozrodczych oraz minimalizacji ilości powikłań pooperacyjnych oraz chorób, u fretek, jest właśnie implant…

Fretka przed usunięciem nowotworu jajnika i wszczepieniem implantu…

Fretka po operacji i wszczepieniu implantu…

Wszczepienie implantu nadal nie zwalnia nas z bacznej obserwacji własnej fretki… Należy kontrolować fretkę i zwracać uwagę na kilka czynników:

• duże skoki wagowe
• wysięki z dróg rodnych o kolorze ciemno żółtym lub ciemno brązowym/brunatnym
• guzy i narośla skórne
• wyłysienia
• ilość dziennego światła (do 8h/dobę)

Diagnostyka

Zdiagnozowanie przyczyny wyłysienia fretki jest bardzo istotne, gdyż od tego zależy dalsze postępowanie i zastosowane leczenie… Niestety nie każdy lekarz weterynarii potrafi „stanąć na wysokości zadania”, pomimo dużej ilości specjalistycznego sprzętu i dostępnych metod diagnostycznych…

Tak w literaturze, jak i w życiu możecie spotkać się z chorobą zwaną „syndrom niebieskich fretek”¹², przez weterynarzy opisywaną jako idiopatyczna (o nieznanej etiologii) choroba hormonalna, wymagająca skomplikowanego leczenia… [..] U zwierząt, u których stwierdza się ten syndrom, pojawiają się obustronne symetryczne zmiany barwy sierści w okolicy brzucha. Problem często występuje u fretek, które były strzyżone do zabiegów chirurgicznych… [..]

Oczywiście, jak łatwo każdy się domyślił, jest to bzdura, gdyż są to zwyczajne objawy sezonowej wymiany futerka, nie wymagające żadnego leczenia… W tym przykładzie, jedyne co poraża, to niestety świadomość, jak małe doświadczenie oraz jak mało wiedzą o fizjologii fretek lekarze weterynarii… ;-|

Diagnozę można postawić po wykonaniu:

• badania klinicznego fretki
• wywiadu z opiekunem na temat warunków bytowych oraz diety
• badań krwi: morfologia, biochemia i hormony
• badania USG
• badania RTG
• inne

Badanie kliniczne w połączeniu z rzetelnym wywiadem może wskazać na następujące przyczyny wyłysień:

• przetrwała ruja/okres rozrodczy
• niedobory mineralno-witaminowe w wyniku złej diety
• stres
• i inne

Morfologia może wskazać na:

• anemię
• niedobory żywieniowe
• problemy hormonalne

Badanie USG i RTG może wyłapać:

• guzy
• nowotwory
• nadczynność nadnerczy
• zwapnienia
• itp.

Niestety w przypadku wielu chorób fretki nie mają żadnych objawów, aż do ostatniego stadium choroby…

Leczenie

Leczenie objawów, czyli wyłysień polega głównie na eliminacji przyczyny choroby, ale należy sobie także zdawać sprawę, że bez wspomagania w postaci odpowiedniej diety oraz odpowiedniej profilaktyki weterynaryjnej, a także reżimu bytowego nie osiągniemy długoterminowych rezultatów…

W przypadku danej przyczyny wyłysień, stosujemy odpowiednio:

– sezonowe lub pooperacyjne zmiany okrywy włosowej:

• dodatkowa suplementacja witamin i minerałów wspomagająca leczenie pooperacyjne i wymianę okrywy włosowej, np. 0,5ml tranu z wątroby ryb
• wysokoenergetyczna dieta, zgodna z wymaganiami gatunkowymi fretki

– braki aminokwasów i tłuszczy zwierzęcych:

• zmiana diety na odpowiednią dla gatunku
• uzupełnienie brakujących mikro i makroelementów oraz witamin

– braki witaminowo-mineralne (witamina A, D3, cynk, wapń):

• zmiana diety na odpowiednią dla gatunku
• uzupełnienie braków witaminowo-mineralnych

– zatrucia:

• natychmiastowa pomoc weterynaryjna, dostosowana do źródła i intensywności zatrucia
• eliminacja czynnika wywołującego zatrucie
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca i przyspieszająca powrót do zdrowia

– alergie pokarmowe: 

• soja, kukurydza, zboża i inne węglowodany w diecie
• mięso kurze, indycze, wołowe
• eliminacja czynnika wywołującego alergię
• zmiana diety na odpowiednią dla gatunku
• uzupełnienie braków pokarmowych

– brak światła:

• eliminacja czynnika wywołującego łysienie
• dostosowanie cyklu świetlnego do gatunkowych wymagań fretki (do 8h na dobę)
• uzupełnienia braków mineralno-witaminowych, szczególnie witaminy A i D3

– nadmiar światła:

• eliminacja czynnika wywołującego łysienie
• dostosowanie cyklu świetlnego do gatunkowych wymagań fretki (do 8h na dobę)
• może być wymagane podanie hormonu melatoniny (0,5-1,0 mg / zwierzę, co 24 godzin doustnie podawane 7-9 godzin po wschodzie słońca), zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym

– zbyt wysoka temperatura otoczenia:

• eliminacja czynnika wywołującego łysienie
• dostosowanie otoczenia do wymagań gatunkowych fretki

– brak ruchu:

• eliminacja czynnika wywołującego łysienie
• dostosowanie otoczenia do wymagań gatunkowych fretki

– brak wybiegu o możliwościach rozwoju psychicznego i rozwoju cech specyficznych dla gatunku:

• eliminacja czynnika wywołującego łysienie
• dostosowanie otoczenia do wymagań gatunkowych fretki

– ruja permanentna (hiperestrogenizm):

• natychmiastowe badania krwi w celu określenia poziomu anemii
• w zależności od otrzymanego wyniku: działania zmierzające do unormowania i poprawienia produkcji krwi poprzez dietę oraz farmakologię, np. hormon erytropoetynę (EPO)
• w ciężkich przypadkach transfuzja krwi
• wszczepienie implantu Suprelorin

– stres:

• eliminacja czynnika wywołującego łysienie
• dostosowanie otoczenia i diety do wymagań gatunkowych fretki

– ropomacicze:

• kastracja chirurgiczna
• po kastracji wszczepienie implantu Suprelorin

– toksemia:

• eliminacja czynnika wywołującego toksemię, np. zapewnienie odpowiedniej higieny i eliminację nadmiaru bakterii z otoczenia
• dostosowanie otoczenia i diety do wymagań gatunkowych fretki

– cukrzyca:

• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą

– niedoczynność tarczycy:

• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą

– stłuszczenie wątroby:

• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, dostosowana do choroby i ułatwiająca funkcjonowanie fretki

– endokrynopatia nadnerczy:

• wszczepienie implantu Suprelorin
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą

– nadczynność lub rak nadnerczy:

• wszczepienie implantu Suprelorin
• w przypadku dużych deformacji nadnercza operacja chirurgiczna
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą

– guz komórek tucznych (insulinoma):

• w przypadku dużych zmian w trzustce operacja chirurgiczna
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą
• kategoryczne usunięcie węglowodanów z diety

– nowotwory jajników/jąder:

• chirurgiczne usunięcie zaatakowanych narządów
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dieta wysokoenergetyczna, ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą
• wszczepienie implantu Suprelorin

– zakażenia grzybicze:

• eliminacja czynnika wywołującego grzybice
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do stadium choroby
• dostosowanie otoczenia i diety do wymagań gatunkowych fretki

– pasożyty zewnętrzne (świerzbowce, pchły):

• eliminacja czynnika wywołującego
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do rodzaju pasożyta i stadium infekcji
• dostosowanie otoczenia i diety do wymagań gatunkowych fretki

– pasożyty wewnętrzne:

• eliminacja czynnika wywołującego grzybice
• odpowiednia opieka weterynaryjna i leki dostosowane do rodzaju pasożyta i stadium infekcji
• dostosowanie otoczenia i diety do wymagań gatunkowych fretki

09 10 2008

…

Uwaga!

Większość książek lub artykułów, wykorzystanych do opracowania niniejszego tematu, zostało opublikowanych jakiś czas temu, w związku z powyższym niektóre dane, metody leczenia i leki mogą być nieaktualne (wycofane z obrotu lub nigdy nie dopuszczone do obrotu w Polsce), ale Wasz lekarz weterynarii na pewno będzie wiedział czym można je zastąpić.

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami.

Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu.

Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

by: Ana

foto:
1) ferretta.pl
2) ferretvendetta.com
© Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych • © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów 

literatura:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Fretki – specyfika chowu pokojowego oraz najważniejsze problemy zdrowotne”, Dr Ewa Śmielewska-Łoś, lek. wet. Tomasz Piasecki, Magazyn Weterynaryjny vol. 11 nr 74/2002
[12] „Fretka u dermatologa – wybrane choroby skóry” dr n.wet. Marcin Szczepanik, dr n.wet. Piotr Wilkołek, Zakład Diagnostyki Klinicznej i Dermatologii Weterynaryjnej, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, lek. wet. Karina Chmielecka, Gabinet Weterynaryjny „Marwet”, Turka, Magazyn Weterynaryjny – Wydanie Specjalne, 2008, s.17-22

…