Wielu opiekunów fretek, posiadających zwierzęta poza hodowlane, spotyka się z problemem choroby nadczynności nadnerczy (hiperplazji nadnerczy)… Jest to choroba postępująca i nieuleczalna, nie ma na nią leku…

Poznaliśmy już czynniki, które mogą wywoływać i wzmagać chorobę nadnerczy, więc czas na poznanie pierwszego jej stadium…

Co to jest nadczynność nadnerczy?

autor: Paolo Selleri Profesor Patologii Klinicznej i Terapi Zwierzat Egzotycznych I i II, Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej w Padwie

Hiperplazja, czyli nadczynność nadnerczy jest przewlekłym stanem chorobowy występującym u fretek sterylizowanych/ kastrowanych. Charakteryzuje się:

  • powiększeniem gruczołów nadnerczy
  • i zwiększoną produkcją hormonów płciowych

Zwiększenie objętości gruczołów objawia się prawie zawsze hiperplazją tkanki, co znaczy że tkanka gruczołu jest zdrowa, nie jest nowotworowa, ale zwiększa się produkcja hormonu, a konsekwencją tego jest wzrost liczby komórek.

Z biegiem czasu nadczynność nadnerczy może jednak przekształcić się w:

  • nowotwór niezłośliwy, który nie daje przerzutów
  • a nie leczony nowotwór niezłośliwy, może zmienić się w gruczolaka czyli nowotwór złośliwy

Nadnercza są to dwa gruczoły, które znajdują się w jamie brzusznej blisko nerek. Produkują dużą ilość gonadotropin, potrzebną do normalnego funkcjonowania organizmu. Nadczynność nadnerczy procentowo dotyka jednakowo samice i samce.

Czy nadczynność nadnerczy u fretki jest podobna do tej choroby jak w przypadku psa?

Absolutnie nie! Nadczynność nadnerczy u psa (nazywana także chorobą Cushinga) jest to także dysfunkcja hormonalna, która dotyka także nadnercza, ale charakteryzuje się olbrzymim zwiększeniem produkcji innego hormonu: kortyzolu. Pomimo, że niektóre objawy są identyczne w obu przypadkach, przyczyny są rożne więc leczenie też jest rożne.

W jakim wieku pokazują się pierwsze objawy choroby?

Nie ma określonego wieku. W większości przypadków pierwsze objawy choroby pokazują się około 3-4 roku życia fretki. Zdarzyły się przypadki wcześniejszego zachorowania fretek, około pierwszego roku życia, ale są to na szczęście przypadki ekstremalnie rzadkie.

Jak można poznać, że fretka jest chora?

Objawy kliniczne tej choroby objawiają się bardzo powoli. Najczęstszym objawem jest brak futra na ciele fretki. Wypadanie futra może zacząć się od ogona. Powoli łysienie zaczyna powiększać się i przechodzi symetrycznie na boki, później na kark, a w przypadkach nie leczonych, także na głowę.

Gdy zachoruje samica objawem najbardziej widocznym jest powiększenie się wisienki, typowe jak u samicy w rujce. U samca może być widoczne powiększenie prostaty, które w niektórych przypadkach naciska na moczowód, powodując problemy przy siusianiu. Innym częstym objawem jest swędzenie na całym ciele. W ciężkich przypadkach fretka może także bardzo schudnąć i mieć anemię.

Które fretki są najbardziej narażone na tę chorobę?

Zostało już udowodnione, że najbardziej narażone na tę chorobę są fretki, które zostały wysterylizowane/wykastrowane zbyt wcześnie. Im dłużej się czeka ze sterylizacją/kastracją u fretki, tym mniejsze ryzyko, że po kilku latach wystąpi nadczynność nadnerczy. Nie można też wykluczyć, że fretka z hodowli domowej, wykastrowana w późniejszym wieku nie zachoruje, zdarzyły się już i takie przypadki. Oczywiście takie ryzyko, że coś takiego wystąpi jest o wiele mniejsze.

Czy to prawda ze fretki pochodzące z niektórych hodowli są bardziej narażone niż te z hodowli domowych?

Ostatnie badania wykazały, że przy tej chorobie nie ma na nią wpływu predyspozycja genetyczna. Z tego powodu można z całą pewnością powiedzieć, że nie ma określonych grup fretek z genetyczną predyspozycją nadczynności nadnerczy. Ale jest natomiast prawdą, że dużo fretek pochodzących z tych hodowli, które aby łatwiej sprzedać, sterylizują/kastrują swój odchów w wieku ekstremalnie niskim (4-6 tygodni). Takie praktyki zwiększają bardzo prawdopodobieństwo, że po paru latach pojawi się nadczynność nadnerczy.

Jak zdiagnozować?

Istnieje kilka metod pomagających zdiagnozować chorobę:

  • badanie kliniczne i wywiad – objawy skórne i wiek zwierzaka powyżej 3 lat ukierunkowują szybko co do choroby endokrynologicznej
  • badanie USG – jest najczęściej stosowanym badaniem, pomagającym zdiagnozować powiększenie nadnerczy – dzięki USG możemy otrzymać wiele potrzebnych informacji, niezbędnych do postawienia diagnozy i podjęcia decyzji o odpowiednim leczeniu. Przede wszystkim możemy zmierzyć wielkość gruczołu, co jasno pokazuje czy jest powiększony i o ile oraz jaki mają wygląd. Możemy także sprawdzić, czy oba gruczoły są powiększone, co jest niezmiernie ważne dla ustalenia typu leczenia. Nie mniej ważna jest możliwość sprawdzenia innych organów i żył przebiegających obok.
  • sprawdzenie poziomu niektórych hormonów
  • analiza krwi: hematologia i biochemia

Wszystkie metody są ograniczone i jak się ma jakieś wątpliwości najlepiej zastosować większość.

Jaka jest terapia?

Ważną informacją jest to, że choroba taka jak nadczynność nadnerczy nie stwarza natychmiastowego niebezpieczeństwa dla życia fretki. Ważne jest aby pójść z fretka do weterynarza, aby zdiagnozował objawy, a gdy jest już postawiona diagnoza, opracować postępowanie żeby przygotować fretkę do terapii i ewentualnej operacji.

Ważne jest żeby zacząć działać, gdy się zauważy pierwsze objawy choroby, ale nie musi to być natychmiastowa decyzja o operacji.

Przejście od formy początkowej – powiększonych nadnerczy, do formy nowotworowej jest dość długim procesem, trwającym kilkanaście/ kilkadziesiąt miesięcy. Oczywiście nie czeka się z operacją zbyt wiele miesięcy, ale bardzo ważne jest aby poczekać kilka tygodni, przygotowując fretkę, aby w jak najlepszej kondycji trafiła na stół operacyjny.

  • Jedną z metod jest operacja, podczas której usuwa się powiększone gruczoły nadnerczy. Jest to operacja bardzo delikatna, ponieważ blisko prawego nadnercza przebiegają duże naczynia krwionośne, ale jest to na pewno najpewniejsza terapia, która rozwiąże definitywnie problem.
  • Istnieje także inna metoda, która polega na comiesięcznym podaniu zastrzyku hormonalnego (lucrin – 0,1mg w przypadku fretki ważącej mniej niż 1kg, 0,2mg dla fretki ważącej ppnad 1kg), ale pomimo że widać szybką poprawę, nie zapobiega ona dalszemu powolnemu wzrostowi komórek nowotworowych w tkance gruczołu. Tego typu terapia jest używana tylko w rzadkich przypadkach:
  1. gdy fretka ma także inne poważne schorzenia, które nie pozwalają na operacje
  2. w okresie przygotowania fretki do operacji, aby poprawić jej ogólny stan
  3. gdy jest to początek choroby i pomimo, że są już widoczne objawy to USG nie wykazuje, który z dwóch gruczołów nadnerczy jest chory
  • Najlepszą metodą zapobiegania chorobie jest wszczepienie implantu hormonalnego Suprelorin, jako alternatywa kastracji/ sterylizacji.
  • Najnowszą metodą, opracowaną we Włoszech (Solleri P., 2005) jest wstrzyknięcie do chorego nadnercza alkoholu, co powoduje ich zmniejszenie. Ta metoda może być rozwiązaniem w przypadkach, gdy całkowite wycięcie gruczołów nie będzie możliwe.

Ostrożnie nie należy przesądzać z paniką!

Aby rozpoznać, czy mamy do czynienia z nadczynnością nadnerczy, niezbędna jest konsultacja z lekarzem weterynarzem specjalistą.

Wiele z opisanych wyżej objawów może występować także u zdrowych zwierząt. Na przykład:

  • utrata sierści na ogonie i niektórych częściach ciała jest częsta, w niektórych porach roku, zwłaszcza na koniec lata może wystąpić u fretki utrata, przerzedzenie futra, ale jest to sytuacja, która wraca do normalności w przeciągu kilku tygodni
  • inne choroby, które mogą skutkować utratą sierści to grzybice i obecność niektórych pasożytów

Jeżeli macie wątpliwości nie wystawiajcie sami diagnozy, a sprawdźcie waszą fretkę u weterynarza. Wasza fretka może być zupełnie zdrowa lub może mieć zupełnie inną chorobę, która wymaga natychmiastowej interwencji.

Jak mogę zapobiec tej chorobie?

Pomimo, że jest jeszcze wiele aspektów tej choroby do poznania, jasne jest już, że jedyną metodą żeby zmniejszyć ryzyko nadczynności nadnerczy jest jak najbardziej odsuniecie w czasie terminu sterylizacji/kastracji u obu płci, odsuwając go przynajmniej do osiągnięcia dojrzałości seksualnej, a jeśli jest to możliwe jeszcze później.

Wielu weterynarzy na całym świecie zajmuje się badaniami nad zapobieganiem tej chorobie, zwłaszcza w przypadku pomocy dla tych fretek, które są już wysterylizowane/wykastrowane. Niestety jeszcze nie jest nic naukowo udowodnione i jedyna metoda żeby ograniczyć możliwość pojawienia się choroby jest jak największe opóźnienie kastracji/sterylizacji.[12]

Według najnowszych doświadczeń i wiedzy, wiemy już że nawet odsunięty w czasie zabieg sterylizacji/kastracji nie zabezpiecza fretki przed zachorowaniem na nadczynność nadnerczy, gdyż jest to tylko jeden z kilku czynników wpływających na wystąpienie tej choroby… Innymi kluczowymi czynnikami są:

  • periody światła (stymulujące wytwarzanie hormonów)
  • dieta węglowodanowa (pogłębiająca dysfunkcje hormonalne organizmu)

W odniesieniu do powyższego oraz z obserwacji wynika, że najlepszym rozwiązaniem w zapobieganiu wystąpienia choroby jest:

Zaobserwowano, że wykonanie zabiegu chirurgicznego w okresie już całkowitej dojrzałości fizycznej, psychicznej i płciowej fretki, wcale nie chroni jej przed chorobą… Spowodowane jest to wystąpieniem kolejnych dwóch niewskazanych, wyżej wymienionych czynników:

  • nadmiarem sztucznego światła w okresie jesieni i zimy, który stymuluje nadnercza do przejęcia roli produkcji hormonów płciowych w zastępstwie usuniętych gonad płciowych (jajników i jąder), co w konsekwencji oznacza, że organizm zwierzaka jest sztucznie podtrzymywany w okresie „rozrodczym” przez cały rok bez okresu karencji (decyduje o tym szyszynka, która nie jest usuwana wraz z narządami płciowymi) – fretka całe 12 miesięcy produkuje hormony płciowe, które uszkadzają komórki nadnerczy i powolnie wyniszczają organizm
  • nadmiarem niewskazanych i w złej postaci węglowodanów w diecie fretek (suche i mokre karmy komercyjne), które przyczyniają się do uszkodzenia innego organu produkującego hormony i współdziałającego z nadnerczami, czyli trzustki, doprowadzając ostatecznie do insulinomy lub cukrzycy

Łatwo można zaobserwować, iż te zależności mają kluczowy wpływ na zachorowalność fretek, gdyż w normalnych warunkach wszystkie gruczoły hormonalne organizmu działają w synergii, a gdy zakłócimy tę synergię niewłaściwym chowem, to i inne elementów tej układanki nie pozostaną obojętne… ;-|

…

Uwaga!

Większość książek lub artykułów, wykorzystanych do opracowania niniejszego tematu, zostało opublikowanych jakiś czas temu, w związku z powyższym niektóre dane, metody leczenia i leki mogą być nieaktualne (wycofane z obrotu lub nigdy nie dopuszczone do obrotu w Polsce), ale Wasz lekarz weterynarii na pewno będzie wiedział czym można je zastąpić.

Większość informacji na tych stronach napisali ludzie, którzy mają duże doświadczenie w hodowli fretek jednak nie są weterynarzami. Wszystkie teksty były konsultowane ze specjalistami.

Każda chora fretka powinna natychmiast znaleźć się u wykwalifikowanego i doświadczonego weterynarza, który specjalizuje się w leczeniu fretek. Pamiętaj fretki należą do zwierząt, u których symptomy choroby występują bardzo późno, co może prowadzić do ich nagłej śmierci. Nie próbuj żadnych “domowych sposobów” bez konsultacji ze specjalistą, nawet jeśli jakiś znajdziesz gdzieś w tekście na tej stronie. Informacje tu zawarte mogą powiększyć Twoją wiedzę i wyczulić Cię na niespecyficzne objawy w zachowaniu Twojej fretki, ale pamiętaj niewłaściwa, samemu postawiona diagnoza może decydować o jej życiu.

Wszystkie prawa zastrzeżone!

…

autor: Paolo Selleri Profesor Patologii Klinicznej i Terapi Zwierzat Egzotycznych I i II, Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej w Padwie
tłumaczenie: Eva
korekta i uzupełnienia: Ana

foto:
1) ferretta.pl
Fotki, zdjęcia i ryciny zamieszczono w celach poglądowych, dydaktycznych, informacyjnych lub szkoleniowych • © All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów 

literatura:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992, 2001
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11] „Fretki – specyfika chowu pokojowego oraz najważniejsze problemy zdrowotne”, Dr Ewa Śmielewska-Łoś, lek. wet. Tomasz Piasecki, Magazyn Weterynaryjny vol. 11 nr 74/2002
[12] „Wpływ gonadektomii na występowanie hiperadrenokortycyzmu i możliwości jego leczenia u fretki domowej”   Alicja Krzyżewska, Andrzej Max, Życie Weterynaryjne vol. 85(1), 2010
[13] „Clinical endocrinology in small mammals” Nico Schoemaker, DVM, PhD, Dip. ECZM (small mammal & avian), 2014
[14] „Alternative for surgical castration in ferrets. Small animal reproduction. Deslorelin in practice.” Nico Schoemaker, 7th EVSSAR Congress, May 14th-15th, 2010, Louvain-La-Neuve, Belgium, Auditoires des Sciences (01/02), Place des Sciences
[15] inseparabileforum.com

…





  • Odkurzona hiperplazja (nadczynność) nadnerczy, tak newralgiczna choroba w życiu fretek… ;-|