Żywienie – SKŁADNIKI POKARMOWE

Jeżeli już karmimy nasze zwierzaki, to wypada nam poznać odrobinę składu poszczególnych elementów diety… Oczywiście dotyczy to diety naturalnej, bez dodatków przetwórstwa przemysłowego… 

O białkach, tłuszczach i węglowodanach już troszkę mogliśmy poczytać w pierwszych tematach, witaminom i minerałom również możemy się przyjrzeć w oddzielnej zakładce, a co jeszcze powinniśmy wiedzieć?…

Analiza składu

To nic innego jak rozbicie danego produktu żywieniowego na czynniki pierwsze, na które głównie składa się:

1. woda
2. białko (proteiny) i aminokwasy, będące składnikiem budulcowym komórek i regulacyjnym w wielu procesach komórkowych
3. tłuszcz, jest głównym źródłem energii organizmu
4. cukry (węglowodany), są zapasem energetycznym organizmu, niestety w przypadku fretek tylko zapasem tłuszczowym
5. witaminy i minerały, pełnią funkcję regulatorów, kontrolują gospodarkę niektórych substancji organizmu

Dzieląc składniki odżywcze ze względu na pełnione w organizmie funkcje, możemy wyróżnić trzy grupy:

• składniki budulcowe, mają za zadanie budować i reperować komórki oraz tkanki: 
  – białka
  – składniki mineralne: wapń (Ca), fosfor (P), siarka (S), żelazo (Fe), jod (I)
  – tłuszcze (lipidy) – głównie fosfolipidy budujące błony komórkowe i osłonki mielinowe komórek nerwowych
  – a także cholesterol, który wchodzi w skład błon komórkowych, jest on także prekursorem syntez hormonów płciowych kory nadnerczy i składnikiem wyjściowym kwasów żółciowych 

• składniki energetyczne, których zadaniem jest pokrywanie zapotrzebowania na energię potrzebną organizmowi do przeprowadzania niezbędnych procesów życiowych:
  – tłuszcze (lipidy) 
  – węglowodany (cukry)
  – a także częściowo białka

• składniki regulujące są biokatalizatorami biorącymi udział we wszystkich przemianach pokarmu, które zachodzą w obrębie organizmu, ponadto błonnik reguluje pracę zastawki przewodu pokarmowego:
  – to głównie witaminy
  – ale też niektóre mikro- i makroelementy
  – błonnik

Białko (proteiny) i aminokwasy

Mięso (w mokrej masie – z wodą) składa się głównie z:

• wody (ok. 50-75%)
• białka (ok. 16-21%) 
• tłuszczu (ok. 2,5-33 %)
• węglowodanów (ok. 1,2%) 
• popiołu, kości i minerałów (ok. 8%)
• oraz innych substancji niebiałkowych (ok. 2,3%)

Z kolei białko (proteiny), czyli główny składnik mięsa, zbudowane jest z 20-21 różnych aminokwasów… Organizm fretki większość aminokwasów (endogennych) syntetyzuje z dostarczonego pokarmu, ale 8 z 9 (egzogennych), tj.:

• treonina [threonine, Thr]
• tryptofan [tryptophan, Trp]
• fenyloalanina [phenylalanine, Phe]
• lizyna [lysine, Lys]
• leucyna [leucine, Leu]
• izoleucyna [isoleucine, Ile]
• metionina [methionine, Met] 
• i walina [valine, Val]

musi otrzymać wraz z pożywieniem… U maluszków trzeba suplementować również:

• histydynę [histidine, His] 
• i argininę [arginine, Arg]

Są one niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania zwierząt mięsożernych, takich jak fretka, gdyż ich organizmy nie są w stanie samodzielnie ich wyprodukować, a co za tym idzie, powinny być dostarczone w diecie… 

Jeśli nie dostarczymy, tych ośmiu aminokwasów, naszej dorosłej fretce i dziesięciu maluszkom, to możemy doprowadzić do rożnych, nieprzyjemnych symptomów i chorób, zaczynając od zawału mięśnia sercowego (serce nie będzie miało odpowiednich aminokwasów by się regenerować), a na wypadaniu włosów i depresji kończąc…

Do niedoborów tych aminokwasów można doprowadzić bardzo łatwo, chociażby:

• stosując diety, w których jest zbyt mała ilość białka (problemów z niedoborem białka nie widać od razu, ale może objawić się to zwiększoną otyłością fretki)
• używając białka o niskiej jakości i nieodpowiedniej zawartości aminokwasów egzogennych lub w wyniku stosowania monotematycznych diet bez urozmaicenia (starszej daty podręczniki do biologii, dietetyki czy hodowli zwierząt dzielą białko na pełnowartościowe [zwierzęce] i niepełnowartościowe [roślinne])
• gdy fretka ma problemy zdrowotne związane z trawieniem i przyswajaniem białka (tak częste jelitówki!)

Jeśli w diecie fretek, brakuje chociażby jednego z aminokwasów egzogennych, np. służącego do wytworzenia białka strukturalnego, tj. mięśnie, to większość z otrzymanego pokarmu, zostanie przetworzona na tłuszcz (otyłość!)… 

Z aminokwasami egzogennymi jest jeszcze inny problem… Wszystkie potrzebne są razem w „jednym momencie”… Jeśli będzie brakować choćby jednego, białko z pokarmu nie zostanie wykorzystane efektywnie… Wartość białka będzie sprowadzona do najmniejszego wspólnego mianownika – do tego aminokwasu egzogennego, którego brakuje… Organizm będzie sprawny w 99%, ale ten jeden, brakujący procent spowoduje, że „maszyneria” nie podoła powierzonemu mu zadaniu… Nie jest istotne, że dostarczymy dużej ilości białka w ogóle, ale ważne jest to, którego aminokwasu egzogennego nie dostarczymy w diecie i brakuje go naszej fretce do prawidłowego funkcjonowania…

Tłuszcze (lipidy)

[…]  W praktyce zalecana jest wysokiej jakości dieta oparta na różnogatunkowym mięsie oraz bezwzględnie z koniecznym dodatkiem tłuszczu. Niedobór tłuszczu szybko manifestuje się suchym, matowym futerkiem, co z kolei predysponuje do schorzeń skóry (np. grzybica). […]¹

Tłuszcze należą do odżywczych składników pożywienia, co oznacza, że dostarczają organizmowi związków niezbędnych do rozwoju i utrzymania zdrowia, pełnią w organizmie funkcje istotne dla podtrzymania życia…

Są także źródłem:

• niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych [NNKT]: linolowego i linolenowego 
• witamin: A, D, E i K
• niezbędnej do życia energii, dostarczając w 1 gramie 9 kcal (37,67 kJ) energii 

Ponadto, obok białek, tłuszcze pełnią w organizmie rolę :

• budulcową – spożyte w pokarmach tłuszcze, w procesie trawienia podlegają złożonym przemianom chemicznym, w wyniku których uwalniane są składniki tłuszczowe spełniające funkcje strukturalne, są to głównie kwasy tłuszczowe, które wchodzą w skład elementów komórek ciała i są wykorzystywane również do syntezy innych ważnych związków niezbędnych do utrzymania prawidłowych funkcji organizmu
• również jako materiał zapasowy, który w czasie głodówki umożliwia dłuższe przeżycie organizmu

Do pozostałych funkcji tłuszczu w organizmie zaliczyć można:

• składnik błon komórkowych i substancji białej mózgu
• ochrona przed wyziębieniem organizmu i zapobieganie nadmiernemu przegrzaniu, dzięki nagromadzonej warstwie tłuszczowej w tkance podskórnej
• zgromadzony w jamie brzusznej zapobiega przemieszczaniu się, narządów
• źródło wody- przytrzymują do 20% wody w organizmie, w czasie spalania 100g tłuszczu powstaje 107g wody
• oszczędzają białka i chronią przed nadmiernym zużyciem witamin z grupy B
• mają dużą wartość sytną – hamują wydzielenie soku żołądkowego oraz hamują ruchy żołądka
• ich obecność w pożywieniu jest niezbędna dla utrzymania zdrowej skóry i włosów

W przemianach metabolicznych z 1g białek lub węglowodanów zyskujemy około 4 kcal energii, czyli o połowę mniej niż z tłuszczów… Stąd często tłuszcze nazywane są podstawowym źródłem energii lub jej skoncentrowanym źródłem… Wynika z tego, że obecność tłuszczów w pożywieniu jest niezbędna…

W przypadku fretek potrzebujemy dużej ilości energii, gdyż ich dzienne zapotrzebowanie wynosi od 200 do 300 kcal na 1kg m.c., a w okresie laktacji samicy i rozwoju maluchów, to zapotrzebowanie wzrasta aż 26-ciokrotnie do 5.000 kcal na 1kg m.c., co jest podyktowane szybkim metabolizmem fretek… Jak widzimy, potrzebna jest bardzo duża ilość energii, a same białka, czy trawione przez fretki w 28-44% (strawność kukurydzy – 28%, ryżu – 44%) węglowodany, a przyswojone tylko w połowie tych wartości (14-22%), nie mogą tych potrzeb w pełni zaspokoić… Wtedy też jest uzasadnione wprowadzenie do diety produktów bogatych w tłuszcze, zarówno zwierzęce, jak i roślinne, choć te drugie w ograniczonych ilościach…  

Oczywiście musimy dostarczać tłuszcze w odpowiedniej ilości i proporcji do innych składników pokarmowych, aby nie doprowadzić do zachwiania równowagi energetycznej, co spowoduje że w przemianach metabolicznych, nadmiar nie wykorzystywanej energii zostanie zamieniany w tłuszcz i zmagazynowany w tkance tłuszczowej (stłuszczenie)…

Wraz z tłuszczami dostarczamy niezbędnych kwasów tłuszczowych, które dzielimy na:

• nasycone [NKT]: 
• jednonienasycone [MUFA]: 
• wielonienasycone [PUFA – WNKT]: *NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe

Uważa się, że proporcja spożywanych, wyżej wymienionych kwasów tłuszczowych [NKT : MUFA : PUFA-NNKT] w diecie powinna wynosić jak 1:1:1, czyli w przeliczeniu na energię diety: 10%:10%:10%, z tendencją do zmiany: 1:1,2-1,3:0,7-0,8 [10%:13%:7%]…

Węglowodany (cukry proste i złożone)

Karmiąca samica wraz z mlekiem dostarcza maluchom około 3,1% węglowodanów (16% w suchej masie) w przetworzonej formie, w postaci cukrów prostych (laktoza – glukoza, galaktoza), ale od momentu gdy przechodzą one na stały mięsno-kostny pokarm, ta wartość powinna maleć, aż osiągnie maksymalny poziom w granicach 1% całego posiłku, ale można również z nich zrezygnować w diecie fretek… 

Zgodnie z normami żywieniowymi opracowanymi przez AAFCO (Association Of American Feed Control Officials) zapotrzebowanie zwierząt mięsożernych, w tym fretki, kota i psa  na węglowodany w diecie jest zerowe…

Zwierzęta mięsożerne nie posiadają enzymów trawiących węglowodany, tak więc brak aktywności amylazy ślinowej jest wyrównywany poprzez produkcję enzymów w trzustce… Dzięki temu organizm mięsożercy jest zdolny wykorzystać niewielką ilość węglowodanów… Dwucukry (np. laktoza, sacharoza) są stosunkowo trudno przyswajalne, a ich wysoka podaż może skutkować biegunką… Natomiast nadmiar cukrów złożonych (większość karm je zawiera), prowadzi do spowolnienia procesu trawienia, niestrawione cukrowce w jelicie grubym fermentują pod wpływem enzymów bakteryjnych, co często skutkuje produkcją gazów… Najpoważniejszą konsekwencją nadmiaru węglowodanów w diecie może być niewydolność bądź zapalenie trzustki (z przeciążenia) oraz może być przyczyną wielu schorzeń, od niestrawności i wzdęć począwszy, a na kamicach i insulinomie, czy otyłości i cukrzycy skończywszy…

Biorąc powyższe pod uwagę, pamiętajmy iż fretki, jako szczególni mięsożercy, nie posiadają enzymów trawiących węglowodany i fruktozę…

Witaminy i minerały

Witaminy i minerały zostaną omówione szerzej w kolejnym podrozdziale „Diety fretek” – Żywienie – WITAMINY i MINERAŁY… 

Tabele ze składnikami pokarmowymi

Aby fretka i jej organizm, któremu dostarczamy „paliwa” w postaci pokarmu, funkcjonował poprawnie musimy zadbać, aby jej dieta była odpowiednio zbilansowana… W tym celu pomogą nam tabele z produktami żywnościowymi stosowanymi w diecie fretki, rozbitymi na czynniki pierwsze, czyli na kolejnych stronach znajdziesz składniki pokarmowe dla danego produktu, który może znaleźć się w menu naszych zwierzaków…

Na kolejnych stronkach przedstawię ponad 210 różnych produktów, które sama stosuję i które każdy może stosować w diecie swoich fretek… Łatwo policzyć, że przy takiej ilości asortymentu dany produkt (mięso, tłuszcz, dodatek żywieniowy), może wystąpić mniej niż dwa razy w roku… Zero monotonii, a w zamian dieta urozmaicona i zbilansowana, bo niedobory występujące w jednym produkcie żywieniowym zostają zrównoważone nadmiarami z drugiego, trzeciego, czy dwusetnego produktu…

Życzę powodzenia w komponowaniu urozmaiconych mieszanek dla swoich milusińskich… ;-)

…

by: Ana

foto:
1) ferretta.pl
© All rights reserved or Some rights reserved, publikacja powyższych zdjęć wymaga zgody autorów

literatura:
[1] „Tchórz” Marcin Brzeziński, Jerzy Romanowski, 1997
[2] „Hodowla tchórzy” Maria Bednarz, Andrzej Frindt, 1991
[3] „Fretki: warunki zdrowotne, hodowla, rozpoznanie i leczenie chorób” Maggie Lloyd, 1999
[4] „Biology and diseases of the ferret” Fox JG., 1988, 1998
[5] „Ferret husbandry, medicine, and surgery” John H. Lewington, 2000
[6] „Ferret for dummies” K. Schilling, 2007
[7] „How to read your report” Wellness Inc., 1993
[8] „Practical ferret medicine and surgery for the private practitioner” Finkler M., 1993
[9] „Ferret medicine and surgery” Brown S., 1992, 2001
[10] „Ferret breeding” James McKay, 2006
[11]  „Fretki – specyfika chowu pokojowego oraz najważniejsze problemy zdrowotne”, Dr Ewa Śmielewska-Łoś, lek. wet. Tomasz Piasecki, Magazyn Weterynaryjny vol. 11 nr 74/2002
[12] literatura wykładowa dla studentów weterynarii
[13] bryk.pl 

…